Βιβλίο περιλήψεων

Α1 Performance Τελετουργία, Φιλοσοφία & Ψυχανάλυση

Performance και μετουσίωση
Νίκος Παπαχριστόπουλος, Ψυχολόγος, ψυχαναλυτής
Δοθείσης της performance ως διεργασίας με αισθητική προσαγόρευση, ορισμένα ερωτήματα αναφορικά με την δυναμική του μετουσιωτικού μηχανισμού: ποια η φύση του ενορμητικού αιτήματος, ποια η λειτουργικότητα του σώματος ως αινιγματικού σημαίνοντος, ποια η αίσθηση ανοίκειου και του διπλού;

Η παράσταση του βλέμματος
Σεμπάστιαν Τσιφής, performer, προπτυχιακός φοιτητής
Στην εργασία αυτή εξετάζονται οι νέες προοπτικές που ανοίγει η εμπειρία της performance art στην αντίληψη της παράστασης και προσπαθεί να ανακαλύψει μια ποίηση ικανή να παραστατικοποιεί αυτό που δεν παριστάνεται. Αφορμή έχει σταθεί η performance-παρουσίαση με τίτλο The Color is an Act of Reason, που αφορούσε το εικαστικό περιβάλλον του Vincent Van Gogh και την αλληλογραφία του με τον αδελφό του. Με τη βοήθεια αυτών των παραδειγμάτων θα αναλύσουμε τις σωματικές εγχαράξεις που «κρύβονται» μέσα σε κάθε πράξη δημιουργίας και θα τις συνδέσουμε με τη συζήτηση για το μέλλον της physical action. Αντλώντας τα παραδείγματα μας από τους θεωρητικούς του θεάτρου και της performance art αντιλαμβανόμαστε ότι τα πλαίσια του φαινομένου της παραστατικής τέχνης είναι μη σταθερά, και ότι πέρα από τη μη σταθερότητα τους επεκτείνονται σε περιοχές εκτός της καταγεγραμμένης ιστορίας και κουλτούρας. Καταγράφουν το ανθρώπινο σώμα, και το ανθρώπινο σώμα συλλαμβάνεται καταρχάς στην προϊστορία του. Εκεί, σύμφωνα με την αρχαιολογία των πολιτισμών, η μνήμη του σώματος αρθρώνει ένα διαφορετικό λεξιλόγιο. Το σώμα και η παράσταση βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ του κοινωνικού και του φυσικού, γιατί ο ρυθμός, η κίνηση, η όραση και ο ήχος είναι τα κατεξοχήν παραστατικά μεγέθη που διαφοροποιούν τον άνθρωπο, γιατί έχουν αξία συμβολική. Γι’ αυτό και ο perfor-man είναι αυτός που δομεί μια ολοκληρωμένη πράξη, και μέσα σε αυτή τη συνθήκη η performance αποκτά τον χαρακτήρα ενός συμβάντος με αρχή, μέση και τέλος, με τη διαφορά όμως πως παράγει μνήμη, μια μνήμη που σωματικοποιείται από αυτόν που δρα μα και από αυτόν που είναι μάρτυρας της δράσης.

Λέξεις κλειδιά: performativity, παράσταση, βλέμμα, ανθρωπολογία

Η σχέση της τελετουργίας με το θέατρο
Αντώνης Διαμαντής, Ηθοποιός, Σκηνοθέτης, Μεταφραστής, Εκπαιδευτής Θεάτρου
Το θέατρο Ομμα Στούντιο διεξάγει εδώ και χρόνια μια έρευνα της οποίας το θέμα είναι “η Σχέση της Τελετουργίας με το θέατρο”. Ξεκίνησε το 2008 με τη παράσταση “Αγαμέμνονας” του Αισχύλου, συνεχίστηκε το 2012 με την “Γυναίκα Τση Ζάκυθος” του Διονυσίου Σολωμού (β’ σχεδίασμα) και σήμερα διεξάγεται με προμετωπίδα το κείμενο της “Ασκητικής” (αποσπάσματα). Η έρευνα έχει τις ρίζες της στη δουλειά που από καιρό κάνει το θέατρό μας, και οι ηθοποιοί του σε αυτό που ονομάζεται “Αντικειμενικό Δράμα” και “Θέατρο των Πηγών” -όροι που θεμελίωσε ο Γιέρζυ Γκροτόφσκι (έχουμε συμμετέχει σε εργαστήρια μακράς διάρκειας με ηθοποιούς και συνεργάτες του Γκροτόφσκι όπως: Ρένα Μιρέτσκα, Τόμας Ρίτσαρντς, Μάριο Μπιατζίνι, Μώντ Ρομπάρ, Φερνάντο Μόντες, Πσέμεκ Βασιλκόβσκι, Ντομένικο Καστάδο, Πέρε Σαίς κ.αλ.) και έχουν επηρεάσει την εργασία μας, της οποίας η βάση είναι η ενσωμάτωση τελετουργιών σε σωματικές δράσεις με κύριο χαρακτηριστικό το τραγούδι και την ανθρώπινη φωνή. Η παρουσίαση αυτή, της “Ασκητικής”είναι μία μουσική σύνθεση (Opus) λόγου, ήχων, μελωδιών και ορθόδοξων ύμνων, ενώ το κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη εκφέρεται ως ένα είδος” ευαγγέλιου”. Η ανθρώπινη φωνή είναι βασικό στοιχείο της Τελετουργίας μιας και αποκαλύπτει μια λεπτή φόρμα ύπαρξης και κάνει “ενεργειακά διάφανη” τη παρουσία των δρώντων οι οποίοι στοχεύουν στην δημιουργία μιας ιδιαίτερης και εύθραυστης ενέργειας. Ενα ακόμα στόχος είναι η συμμετοχή των παρόντων σε κάτι “ανείπωτο” αλλά την ίδια στιγμή ζωτικό. Η παρουσίαση διαρκεί 25 λεπτά και διεξάγετε με λιτά μέσα .Η ολη εργασία μας και ο τρόπος με τον οποίο τη προσεγγίζουμε στην Ανθρωπολογία ονομάζεται “το τελετουργικό πέρασμα, η μυσταγωγία του περάσματος”(“rite the passage”) χαρακτηριστικά του οποίου είναι η προσπάθεια οι δρώντες και οι συμμετέχοντες να έρθουν σε ουσιαστική βαθιά επαφή μεταξύ τους καθώς και να αναπτυχθεί μια θρησκευτική ενέργεια.

Βιβλιογραφία:

-Victor Turner: «Από Την Τελετουργία στο Θέατρο. Η Ανθρώπινη Βαρύτητα του Παιχνιδιού» Εκδ.Ηριδανός,2015

– Ludwig Wittgenstin: “Γλώσσα, μαγεία, τελετουργία» Εκδ.Καρδαμίτσα,1990

Διερευνώντας το τελετουργικό και καρναβαλικό στοιχείο μέσα από τη συνύφανση performance και θεάτρου στη Shakuntala του Grotowski. Μια ανατρεπτική ματιά στις δυτικές στερεοτυπικές αντιλήψεις περί Ανατολής»
Μαρίνα Μέργου, Θεατρολόγος-Σκηνοθέτις
H παρούσα εισήγηση εστιάζει στη διερεύνηση του τελετουργικού και καρναβαλικού στοιχείου στη ‘Shakuntalā’ του Grotowski, μια παράσταση που κινείται μεταξύ performance και θεάτρου. To έργο είναι βασισμένο στο κλασικό σανσκριτικό δραματικό κείμενο του πέμπτου αιώνα μ.Χ. που φέρει τον ομώνυμο τίτλο και αποδίδεται στον Kālidāsa. Στην εισήγηση θα διερευνήσουμε τα όρια της έννοιας του θεάτρου και της performance εξετάζοντας την υβριδική μορφή της παράστασης. Στη συνέχεια θα εντοπίσουμε τόσο το τελετουργικό στοιχείο που διαπνέει την παράσταση υπό το πρίσμα των θεωριών του Victor Turner και Richard Schechner όσο και το καρναβαλικό γκροτέσκο πνεύμα που τη διακατέχει μέσα από τη χρήση της θεωρίας του Mikhail Bhakhtin. Τέλος θα εξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους η συνύφανση όλων των ανωτέρω ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ξεχωριστής αυτής παράστασης οδήγησαν μέσα από την παιχνιδίζουσα πολυεπίπεδη διάσταση της σε μια αποστασιοποιητική στάση απέναντι στις δυτικές στερεοτυπικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις περί ‘Ανατολής’.

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

Bakhtin, M.M. (1981) The Dialogic Imagination: Four Essays by M.M. Bakhtin. Ed. Michael Holquist. Trans. Caryl Emerson and Michael Holquist. Austin and London: University of Texas Press.
GrotowskΙ J. (1982), Για ένα Φτωχό Θέατρο, μτφ. Φ. Κονδύλης & Μ. Γαΐτη-Βορρέ, εκδ. Θεωρία, Αθήνα.
Schechner R. (1977), “From Ritual to Theatre and Back: The Structure/Process of the Efficacy Entertainment Dyad”, Educational Entertainment Journal 26.4
Schechner R. (1988), Performance Theory, εκδ. Routledge, Λονδίνο και Ν.Υόρκη.
Turner V. (1982), From Ritual tο Theatre: The Human Seriousness of Play, εκδ. PAJ Publications, Ν. Υόρκη.

Λέξεις κλειδιά: performance, τελετουργία, στερεότυπα, Ανατολή, Grotowski

Γυναικεία Υπόθεση
Ελένη Τζιρτζιλάκη, Αρχιτέκτων-καλλιτέχνης στον δημόσιο χώρο
Θα παρουσιάσω τo πρόσφατο project μου «Γυναικεία υπόθεση», επιμέλεια Μπια Παπαδοπούλου-Άρτεμις Ποταμιάνου(Αστικές Μυθολογίες), (Δανάη Μανωλέσου (κίνηση), Ρούλα Κουβαρά (ηχητικές συνθέσεις) Ελένη Τζιρτζιλάκη (ποίηση), Ερνεστίνα Καρυστιναίου-Ευθυμιάτου (συνεργάτης).
Συμβαίνει το μεγαλύτερο μέρος του στην Ιερά Οδό ξεκινώντας έξω απο τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού ως σιωπηλή περιπατητική δράση και εμπνέεται απο την άγρια φύση της γυναίκας, απο τις δυο θεότητες τη Δήμητρα και την Περσεφόνη και απο τον εγκλεισμό στο Ψυχιατρείο-Δρομοκαϊτειο (βρίσκεται Ιερά Οδό 343) μιας γυναίκας, μέσα απο μια προσωπική ιστορία- αλλά και γενικότερα απο την επισφαλή –τρωτή θέση της γυναίκας. Έχει αναφορές στις γυναίκες που αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα, που συχνά προέρχονται απο την πατριαρχία, απο τη θέση της γυναίκας στην οικογένεια και στην κοινωνία.
Η performance αντιμετωπίζεται ως τελετουργική πράξη ανατρέχοντας σε διάφορα τελετουργικά μικρά η μεγαλύτερα-όπως το σπάσιμο ενός ροδιού, τη ρήψη σπόρων και ανθέων, τους ήχους των κουδουνιών κα που αφορούν τις θεές Δήμητρα και Περσεφόνη και την Ιερά Οδό, ένα σημαντικό δρόμο για την αρχαία Αθήνα, αλλά και την ψυχική ασθένεια η οποία ξορκίζεται μέσα απο την ποίηση την κίνηση και τους ήχους(οι κινήσεις, η ενδυμασία, η βαφή των προσώπων, το πότισμα των δένδρων) ανταποκρίνονται στην τελετουργική διαδικασία. Ακόμη και η τελική πράξη που αφορά το ράψιμο των γυναικών δίπλα σε έναν μαρμάρινο νεροχύτη με νερό και το κέρασμα είναι τελετουργικά εξαγνισμού.
Η εισήγηση μου επιδιώκει να ερμηνεύσει τη σημασία της τελετουργικής διαδικασίας στην περφόρμανς που αφορά την γυναικεία προσέγγιση. Μπορεί σε αυτή την εποχή της ταχύτητας, η περφόρμανς να λειτουργήσει ως τελετή; Οι τελετή-επιτελεστική πράξη σχετίζεται με την φροντίδα του γυναικείου σώματος και με τη θεραπεία του τραύματος; Με τη μνήμη; Μπορεί άραγε η performance ως τελετουργική πράξη να μας οδηγήσει προσωρινά σε μια διαφορετικού είδους αγάπη, σε μια γυναικεία κοινότητα αλληλεγγύης θεραπείας και φροντίδας; Θα προσπαθήσω να απαντήσω σε αυτά τα ερωτήματα.

Βιβλιογραφικές Αναφορές:

Clarissa Pincola Estes, Γυναίκες που τρέχουν με τους λύκους, Κέλευθος, 2020
Γιέρζι Γκροτόφσκυ, Για ένα φτωχό θέατρο, Εγνατία, 1976
Μαρία Στεφανοπούλου, Το θέατρο των πηγών και η νοσταλγία της καταγωγής, 2011

Λέξεις κλειδιά: γυναίκα, πατριαρχία, τελετουργία, performance, Ιερά οδός

Α2 Performance Writing. Η Ποίηση ως Performance

Performance Writing: τοπική, σωματική, τροπική, ποιητική επιτέλεση»
Μάρω Γαλάνη (PhD) Χορογράφος, Ερευνήτρια του Performance Writing. ΕΕΠ ΤΕπΕΚΕ Πανεπιστημίου Πατρών
Στο Performance writing συμπυκνώνεται η ενεργή σχέση ανάμεσα στο σώμα, στη γλώσσα και στην τέχνη. Συνυπάρχουν σε αυτό οι δυο έννοιες [οι δυο διαφορετικές πρακτικές: της συγγραφής και της επιτελεστικότητας]. Η Performance: αποτελεί το επιτελεστικό φαινόμενο και η Συγγραφή (συμπεριλαμβανομένης της προφορικότητας και γραπτότητάς της): το πραξιακό φαινόμενο. Προϋποθέτει: τον performer/ τελεστή και συγγραφέα (ως φορέα και αντικείμενο αντίληψης, ταυτόχρονα) και το κοινό οι οποίοι αλληλεπιδρούν σε κοινό χρόνο ως ζωντανά σώματα, στο ζωντανό χώρο.
Η σχέση σώματος (φαινομενολογικού, φαντασιακού, τραυματικού, συμβολικού, πολιτικού) και λέξης στο Performance Writing είναι η σύνδεση η οποία επαναφέρει την κεντρική θέση του σώματος στη γραφή, τόσο από την άποψη της σύνθεσης όσο και της υποδοχής. Ο συγγραφέας-ποιητής και τελεστής είναι ένα σώμα σε κίνδυνο βρίσκεται σε θέση ισορροπίας ανάμεσα πειθαρχίας και αυθορμητισμού ανάμεσα στον ρόλο του ποιητή και του τελεστή εμπλέκοντας το κοινό σε αυτή τη δυναμική διαδικασία επηρεαζόμενος και επηρεάζοντας αυτό (Schechner, 2011). Τα δομικά στοιχεία του performance writing είναι: το Σώμα [χειρονομίες, φορές -μετακινήσεις στο χώρο, ακινησίες, η ιδιαίτερη ενέργεια του ζωντανού σώματος. Η Φωνή [έμφαση στην ανανοηματοδότηση του σημαίνοντος της λέξης όπως αυτό αντηχεί μέσα στον performer στον δεδομένο χρόνο] τονισμοί, σιωπές, ηχοτοπία, επαναλήψεις λέξεων και ήχων, φωνημάτων και συλλαβών, κραυγές, αναστεναγμοί, ψίθυροι, body percussions και ο Χώρος ο οποίος βρίσκεται πάντα υπό κατασκευή περιμένοντας την ανθρώπινη κατάσταση η οποία θα αλλάξει την προοπτική του. Η σχέση συνεπιτελεστών και η μεταξύ τους αλληλεπίδραση είναι το έδαφος πάνω στο οποίο ευδοκιμεί η δραματουργία του Performance writing που ανακατασκευάζει τον αρχικό καμβά της σε «κείμενο» επιτέλεσης.
Στο πλαίσιο της εισήγησης θα δοκιμάσουμε να αποσαφηνίσουμε τι είναι η επιτελεστική γραφή, ποια τα βασικά χαρακτηριστικά και τα εργαλεία της, ποια η καταγωγή του και πώς σχεδιάζεται και υλοποιείται ένα opus μιας προσωπικής αισθαντικής κατασκευής, η αποτύπωση του ποιητικού και εν γένει του λογοτεχνικού λόγου πέρα από τη σελίδα.

Βιβλιογραφικές Αναφορές:
-Γαλάνη, Μ., Performance writing, image, body and word: από την παρωθητική αφόρμηση της φωτογραφίας στην περιπλάνηση της επιτέλεσης που εγγράφεται, και στο κείμενο που δρα. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
-Freud, S. (2005). Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας (η δυσφορία μέσα στον πολιτισμό) το μέλλον μιας αυταπάτης, εκδ. Επίκουρος, Αθήνα.

-Hall, J. (2007). Thirteen Ways of Talking about Performance Writing, Plymouth College of Art Press, Plymouth.
-Hall, S. (2012). Representation Cultural Representations and Signifying Practices, SAGE Publications; Thousand Oaks: The Open University, London.
– Κάρλσον, Μ. (2014). Performance Μια Κριτική Εισαγωγή, μτφρ. Ράπτου, Ε., εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα.

Λέξεις κλειδιά: Performance writing, σώμα, λέξη, φωνή, χώρος

Η Γραφή, η Εικόνα και το Σώμα ως Στοιχεία Επιτέλεσης. Το Πείραμα του Βιβλίου Ποίησης “μετά τη φωτιά”
Πέννυ Μηλιά, Ποιήτρια, Συγγραφέας, Περφόρμερ, Ψυχοθεραπεύτρια
Η παρούσα εργασία μελετά τη γραφή, την εικόνα, το σώμα και τη σχέση τους με την επιτέλεση. Στοχεύει να αναπαραστήσει και να αναστοχαστεί- αφηγηθεί την πορεία της σχέσης μεταξύ των επιμέρους στοιχείων, τους δημιουργούς-τελεστές, τα σώματα τους και τη δημιουργική τους συνάντηση ως δυνητικό καλλιτεχνικό συμβάν ποίησης-εγγραφής εντός του καρτεσιανού χώρου και του ψηφιακού υποστρώματος, όπως βιώθηκε από τους συνδημιουργούς στην διαδικασία παραγωγής και έκδοσης του πρώτου καλλιτεχνικού βιβλίου ποίησης με έργα επαυξημένης πραγματικότητας στην Ελλάδα. Εξετάζεται πως η καλλιτεχνική σχέση των συνδημιουργών καλλιτεχνών που προέρχονται από διάφορα πεδία των παραστατικών και των καλών τεχνών, Ποίηση, περφόρμανς, εικαστικά, κεραμική, ψηφιακές τέχνες, γέννησε τη καλλιτεχνική πρόθεση και δυναμική να συναντηθούν, να ερευνήσουν και να πειραματιστούν στις εντομές και τις ραφές των τεχνών, καθώς και να διερευνήσουν τα θέματα που αναδύθηκαν από την σύλληψη ως την υλοποίηση του βιβλίου ποίησης «Μετά τη φωτιά» (ποίηση Πέννυ Μηλιά, επαυξημένη πραγματικότητα Άννα Μελή, εκδ. Κάπα Εκδοτική, 2022). Περιγράφεται η δημιουργία ως υποκειμενική εμπειρία: οι σκέψεις που γεννιούνται, οι συσχετισμοί που διαγράφονται και τα ερωτήματα που αναδύονται για την καλλιτεχνική πρόθεση και τα νέα μέσα, ως νέο τόπο και τρόπο επιτέλεσης, αλληλεπίδρασης και δημιουργίας προσώπων, σωμάτων, συμβάντων και σχέσεων. Κεντρικό ερώτημα είναι: με ποιούς τρόπους επηρεάζονται οι σχέσεις «γραφέα-δημιουργού, θεατή-αναγνώστη, υποστρώματος-περιβάλλοντος» σε σχέση με την πρόθεση για Ποίηση-επιτέλεση-αναπαράσταση- περφόρμανς μέσω των σύγχρονων δυνατοτήτων γραφής στο αναλογικό αλλά και στο τρισδιάστατο ψηφιακό περιβάλλον: σε χώρους που επαυξάνουν την όψη της πραγματικότητας, και σε τρισδιάστατους εμβυθιστικούς χώρους, και πως ενσωματώνονται και επιτελούνται ταυτόχρονα και παράλληλα σε μια οικεία αισθητηριακά δομή όπως είναι το βιβλίο. Εξετάζονται ερωτήματα όπως: τι συμβαίνει στο ποιητικό σώμα όταν ο γραφέας-δημιουργός μπορεί να ορίσει νέες δομές-παραμέτρους σε μια επιφάνεια-σκηνή – η πολλαπλότητα της θέασης, η κίνηση και ο προσανατολισμός των γραμμάτων, η ευαναγνωσιμότητα και η προοπτική, η κλίμακα, ο ρυθμός, η πλοήγηση, η σωματικότητα που αποκτά η εικόνα και η γραφή για την ανάγνωση. Επιχειρείται μέσω της γλωσσικής ετυμολογίας κομβικών λέξεων-συμβόλων-σημείων-σημαινόμενων να αναδειχθούν νοήματα, σημασίες και ποιότητες που συνυφαίνονται ανάμεσα στο ίδιο το σώμα της ποιητικής συλλογής, τα σώματα που την εγγράφουν, τον Ποιητή, τον δημιουργό, τον εικαστικό καλλιτέχνη, το νέο ψηφιακό περιβάλλον και τα γνωστά αναλογικά μέσα, τα σώματα των θεατών-αναγνωστών και τις πράξεις-έργα-αλληλεπιδράσεις τους. Διατυπώνονται σκέψεις σε σχέση με το τι μπορεί να συγκροτεί το νέο ποιητικό σώμα, το καλλιτεχνικό έργο που διαμεσολαβεί και προσφέρεται ως πεδίο και αντικείμενο τέχνης στον θεατή-αναγνώστη για πλοήγηση, για ενεργή διάδραση, για πράξη επιτέλεσης, για συμμετοχή στην αναπαράσταση.

Βιβλιογραφικές αναφορές
Μελή, Άννα Κ., 2021, Γραφή και εικόνα: η εξέλιξη του υποστρώματος· από το χώρο, στο αντικείμενο, στο χαρτί, και η επιστροφή στον σύγχρονο χώρο της Εικονικής Πραγματικότητας, διδακτορική διατριβή.
Μήτρου, Ιωάννης, 2018, Φαινομενολογία του ασυνειδήτου. Το παράδειγμα του Λακανικού πεδίου, διδακτορική διατριβή.
Σαντοριναίος, Μάνθος, 2021, Τεχνιτή Νοημοσύνη ή η Νέα Αλφαβιλ, εκδ. Φούρνος.
Badiou, A., 2006, Μανιφέστο για τη Φιλοσοφία, μτφ. Αντα Κλαμπατσέα-Βλάσης Σκολίδης, εκδ.Ψυχογιός.
Hall, J. , Some Opening Remarks on Performance Writing, Galani, M. (ed) 2ed Scientific Congress Performing arts in Education: collectivity, thought and experience, University of Patras, 23 -24 March 2018 ISBN: 978-618-5496-00-5, (2020)
Merleau-Ponty, M., 2009, Signes, Φαινομενολογία της γλώσσας, μτφ. Γιώργος Φαράκλας, εκδ. Εστία.

Λέξεις κλειδιά: ebook, επαυξημένη πραγματικότητα, ποίηση-τεχνολογία

Οι πολλαπλές συνδηλώσεις του χώρου στο ενεργειακό σώμα της performance
Δρ. Ελένη Γκίνη, Διδάσκουσα Θεωρίας του Θεάτρου – Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Στην παρούσα εισήγηση θα προσεγγίσουμε το τρίπτυχο σώμα-χώρος-χρόνος, στην απτή σχέση του με τη ζώσα ζωή και τη μνήμη. Θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε πώς λειτουργεί στη σύγχρονη performance η εικονοποιητική δύναμη των λέξεων, η πολυσήμαντη παρουσία και χρήση των αντικειμένων, η μετωνυμική υπόδειξη ενός χώρου που ξεφεύγει από τα στεγανά της «κλασικής» σκηνής και πώς ο performer οριοθετεί έναν κόσμο/χώρο που σύμφωνα με τη θεατρική σύμβαση σπάνια εισέρχονται οι θεατές σε αυτόν, και ταυτόχρονα με τους εσωτερικούς κώδικες που εκείνος θέτει, έχει τη δυνατότητα να διαρρήξει αυτά τα όρια, να προκαλέσει μια νέα παραστασιακή συνθήκη και να δηλώσει ευθαρσώς, μέσα από το αισθητικό αποτέλεσμα που παράγεται, πως κάθε performance συνιστά την τελική μορφοποίηση μιας ιδέας και αποτελεί έργο συνόλου στο οποίο εμπεριέχονται θεατές και performers.
Εικαστικές εγκαταστάσεις, ζωντανές βιντεοσκοπήσεις, περιπατητικές περιπλανήσεις και εμπειρίες, ντοκουμενταρίστικες αναφορές που συνδέουν το εκεί και τότε ενός γεγονότος με το εδώ και τώρα του παραστασιακού συμβάντος, συνεντεύξεις με το κοινό, αυθόρμητοι διάλογοι μεταξύ ηθοποιών αλλά και μεταξύ ηθοποιών και θεατών δεν συνιστούν απλά σημεία στη ροή μιας επιτελεστικής δράσης αλλά συνθέτουν αυτόνομα καλλιτεχνικά δημιουργήματα που εμπεριέχουν τη σωματικότητα/υλικότητα και –ακολουθώντας την ανάλυση της Fischer – Lichte (2013)- «θέτουν τις έννοιες της αίσθησης, της σκέψης και της δράσης σε μια νέα σχέση μεταξύ τους». Συνεπώς, καλούμαστε να ερευνήσουμε πώς μέσα από τα θέματα που θίγει μια performance τίθενται ερωτηματικά τα οποία διατείνονται στην προσληπτική ικανότητα του θεατή και αποβλέπουν στην άμεση και ενεργή ανταπόκρισή του. Δομικό συστατικό η εμπλοκή του υποκειμένου (performer ή θεατή) με το χώρο και το χρόνο -όπως αυτοί κυριαρχούν με τις κοινωνικές και ιστορικές συνδηλώσεις τους- και η ανάδειξη του σώματος όχι μόνο ως visual art υποκειμένου αλλά ως μετέχοντα σε ένα δρώμενο που περιλαμβάνει τη συνθήκη του δίπτυχου: πραγματικό-συμβολικό.

Λέξεις-κλειδιά: σώμα, χωροχρόνος, διαδραστικότητα, επιτέλεση.

Περπάτημα: απο-αντικειμενοποιώντας το μέσο
Γιάννης Ζιώγας, Ζωγράφος, Καθηγητής Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Η απο-αντικειμενοποίηση του καλλιτεχνικού μέσου αποτελεί ένα επανερχόμενο ερώτημα που τίθεται, περιοδικά, σε κάθε μορφή τέχνης. Η ανάγκη για έκφραση σχηματίζει τον τρόπο το οποίο υλοποιεί καλλιτεχνικές εκφράσεις και σε κάποιο στάδιο προσδιορίζεται, ίσως και αυτοπροσδιορίζεται, ως μέσο. Το μέσο αυτό καταλήγει σε έναν, σχεδόν οντολογικό, αυτοκαθορισμό και σε κάποια περίοδο της εφαρμογής του αντιμετωπίζει το αίτημα της απο-αντικειμεκοποίησής του. Αν δεν καταστεί εφικτή η απο-αντικειμενοποίηση τότε είτε τοποθετείται σε μορφές τέχνης με ιστορικό περιεχόμενο αλλά ελάχιστη αναφορά στη σύγχρονη συνθήκη είτε εκλείπει.
Τα κείμενα στοχαστών της τέχνης όπως της Rosalind Krauss ή της Lucy Lippard τη δεκαετία του ‘70 αποτελούν παραδείγματα στοχασμού σε μία περίοδο που οι τέχνες είχαν ολοκληρώσει, με οριακό τρόπο, την πορεία του Μοντερνισμού και υπήρξε η ανάγκη συνολικού επαναπροσδιορισμού της καλλιτεχνικής πρακτικής. Έννοιες όπως του “εκτεταμένου πεδίου”, της “αποϋλοποίησης”, του “μέσου/medium” εισήχθησαν για να καταστεί εφικτή μια αναθεώρηση των θεωρητικών εργαλείων με προσεγγίσεις που ανταποκρίνονταν στα αιτήματα μιας μεταβαλλόμενης εποχής· ο φορμαλισμός, ο μινιμαλισμός, ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός δεν είχαν πλέον ερείσματα σε μια εποχή κοινωνικών διεκδικήσεων, αντιπολεμικών κινημάτων, ανάδειξης της έμφυλης διάστασης της τέχνης.
Για διαφορετικούς λόγους, και στην σύγχρονή εποχή έχουν κορεστεί πρακτικές, αισθητικές και καλλιτεχνικά μέσα. Η σύνδεση με τις θεωρητικές προσεγγίσεις της δεκαετίας του ‘70 είναι επίκαιρη διότι, όπως και τότε, το αίτημα της αναθεώρησης του “μέσου” επανέρχεται. Η διαδικασία του περπατήματος, η σχέση της με την performance που φαίνεται να γειτνιάζει μα αυτό, ενεργοποιεί θεωρητικές προσεγγίσεις. Στο δοκίμιό του The Artistic Medium of Walking ο Morris οριοθετεί το περπάτημα ως αυτόνομο καλλιτεχνικό μέσο. Θα μπορούσε κανείς να προσεγγίσει το Περπάτημα με την αντίστροφη ακριβώς οπτική: να εισάγει το Περπάτημα ως μια μορφή καλλιτεχνικής δραστηριότητας που, ανεξάρτητα του αν μπορεί να προσδιοριστεί ως αυτόνομο μέσο, έχει με ένα μοναδικό τρόπο τη δυνατότητα να εμπλουτίζει οιαδήποτε καλλιτεχνική πρακτική σε διαδικασίες απο-αντικειμενοποίησης του μέσου.
Το περπάτημα είναι μια σωματοκεντρική δραστηριότητα που επαναφέρει το σώμα σε από τα σημεία αναφοράς της καλλιτεχνικής πρακτικής: στη σχέση με το περιβάλλοντα χώρο. Το πιο σημαντικό ωστόσο είναι ότι μπορεί να αναπτυχθεί πέρα από τις όποιες προϋποθέσεις του μέσου που συνήθως χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης. Ο καλλιτέχνης που περπατά απο-αντικειμενοποιεί το μέσο του, ενεργοποιώντας συνθήκες διάδρασης με την πραγματικότητα έτσι όπως την προσδιορίζει η κίνησή του ως ιχνευτή του πεδίου. Σε αυτό το σημείο μπορεί να ανακαλύψει, μεταξύ άλλων και την ποίηση των βιωμένων εμπειριών και να τις ενσωματώσει στην καλλιτεχνική του πρακτική και συνακόλουθα στο έργο του.

Βιβλιογραφία:
Krauss, R. (1979) ‘Sculpture in the Expanded Field’, October, 8, 30–44.
Lippard, L. (1973). The dematerialisation of art object from 1966 to 1972. Νέα Υόρκη: Praeger.
Morris, B. (2017). The Artistic Medium of Walking (In Defence of the Medium Specificity) in Interartive Magazine (100). https://interartive.org/.
Vermeire, G., Ziogas, Y. (2020). Narrating bodies: walking beyond borders in Prespa. Στο G. Vermeire, Y. Ziogas WALKING PRACTICES/WALKING ART/WALKING BODIES. 15-21. Φλώρινα: Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών/ΠΔΜ.
Ziogas, Y. (2020). Walking and the Concept of Return. Στο G. Vermeire, Y. Ziogas WALKING PRACTICES/WALKING ART/WALKING BODIES. 152-161. Φλώρινα: Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών/ΠΔΜ.

Λέξεις Κλειδιά:
Περιπατητική. Τέχνη, Πεδίο, Σώμα, Ποίηση

Η παραστατικο-ποίηση ως πολιτική της έμφυλης ύπαρξης
Αθανασία Δανελάτου, Δικηγόρος, ΜΔΕ Κοινωνιολογίας Παντείου Πανεπιστημίου και ΜΔΕ Νεοελληνικής λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Πατρών
«Εμφυλοποίηση σημαίνει να απαντάς σε κάθε ερώτηση προτού καν διατυπωθεί». Πρόκειται για τον πλέον ηχηρό στίχο στο παραστατικό ποίημα με τίτλο: «Αληθινό Αγόρι /Αληθινό Κορίτσι» το οποίο επιτελέστηκε στους τελικούς των αγώνων Slam Poetry της Ένωσης Κολλεγίων Αμερικής το έτος 2016 από τους Max Binder & Morgan Crist. [To be gendered is to answer every question before it is asked”, Max Binder & Morgan Crist – “Real Boy/Real Girl” (C.U.P.S.I. 2016)]. H slam poetry ή deaf poetry ή performative poetry [ Όπως έχει επικρατήσει να αποκαλείται τα τελευταία χρόνια λόγω του σχεδόν αποκλειστικά διαγωνιστικού της χαρακτήρα.] εμφανίστηκε πριν μισό σχεδόν αιώνα ως ηχηρός ποιητικός αντίλογος απέναντι στο κατεστημένο τείχος του ορθοπολιτικά ανεπίτρεπτου στον λόγο, την τέχνη και την κοινωνικοπολιτική ζωή της εποχής. Ως τέτοια, η slam αγκάλιασε εξ αρχής κάθε εξω-κανονικό, αποκλεισμένο και μειονοτικό λόγο με προεξάρχοντα εκείνον του φύλου και της φυλής. Παραλείποντας τυχόν ζητήματα ειδολογίας και ποιητικής η εισήγηση, με μεθοδολογικό εργαλείο ποιήματα που πραγματεύονται διαβαθμίσεις της έμφυλης βίωσης (από τις διακρίσεις φύλου στις διεμφυλικές διακρίσεις), επικεντρώνει στους τρόπους με τους οποίους η παραστατικοποίηση της αλήθειας του υποκειμένου, στην ποιητική της επιτέλεση, κατορθώνει να μετατρέπει το προσωπικό έλλειμμα σε καλλιτεχνικά αρτιωμένη δημόσια πράξη και να δίνει υπαρκτική υπόσταση στο κοινωνικά αποκλεισμένο. Φέρνοντας δε τα ασυζήτητα στο προσκήνιο και τα ξεφωνημένα στην εκφώνηση να δίνει στο υποκείμενο και τις ομάδες το συγκινησιακό κίνητρο και τον λεκτικό εξοπλισμό να διανοηθούν το αδιανόητο.

Βιβλιογραφία :
Butler, Judith, Excitable Speech: A Politics of the Performative, Routledge, London, 1997.
Butler, Judith. Excitable Speech: A Politics of the Performative. London: Routledge, 1997. Butler, Judith. Excitable Speech: A Politics of the Performative. London: Routledge, 1997. Αρχή φόρμας
Foucault, Michel, H Μικροφυσική της εξουσίας, Ύψιλον, Αθήνα 1991.
Freud, Sigmud, Το Ανοίκειο, Πλέθρον, Αθήνα, 2009.
Somers-Willett, Susan B. A., The Cultural Politics of Slam Poetry: Race, Identity, and the Performance of Popular Verse in America, University of Michigan Press, Michigan, 2010.

Λέξεις κλειδιά:
Performative poetry, υποκείμενο, φύλο, δημόσιος λόγος, ύπαρξη.

Με τις μέλισσες ή με τους λύκους;
Ζωή Γκαντιά, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια στο Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών “Δημιουργική Γραφή” με κατεύθυνση τη Συγγραφή
Στα πλαίσια του μαθήματος Performance Writing του Μεταπτυχιακού Προγράμματος “Δημιουργική Γραφή” κληθήκαμε να στήσουμε και να παρουσιάσουμε μία performance, εντάσσοντας σε αυτήν ένα μήλο και ένα μαχαίρι. Το θέμα της performance είναι η έξαρση του φασισμού στη χώρα μας, με φόντο την δίκη της Χρυσής Αυγής την 7η Οκτωβρίου του 2020. Πιο συγκεκριμένα, έμπνευσή του αποτελεί ο τίτλος του βιβλίου Με τις μέλισσες ή με τους λύκους; του Θανάση Καμπαγιάννη, δικηγόρου πολιτικής αγωγής των Αιγύπτιων αλιεργατών στη δίκη της Χρυσής Αυγής. Τίτλος της performance, το κύριο ερώτημά της. Πρόθεση της δημιουργού, μέσω της ηχητικής και οπτικής πραγματικότητας που στήνεται από την ίδια, να ευαισθητοποιήσει τον θεατή σχετικά με το παγκόσμιο φαινόμενο της έξαρσης του ρατσισμού, να τον προβληματίσει και να τον κάνει να αναρωτηθεί τι θέση παίρνει απέναντί του. Και αν αυτό συμβεί, το επιτελεστικό συμβάν έχει πετύχει τον αρχικό στόχο. Με τους λύκους να αντιπροσωπεύουν την ακραία βία των ισχυρών, του ρατσισμού και του μίσους και τις μέλισσες τον κόσμο της αλληλεγγύης, του αγώνα και της συντροφικότητας, η performance δρα συμβολικά. Η συμβολική αξιοποίηση του μήλου ως κάτι το δηλητηριώδες (φασισμός) και του ξεφλουδίσματός του ως προσωρινό ημίμετρο μέχρι την ολοκληρωτική εξάλειψή του (πολτοποίηση μήλου) αντιπροσωπεύει την ανάγκη ενός συνεχούς αγώνα απέναντι στο φίδι του ρατσισμού καθώς τα αυγά του συνεχίζουν να υπάρχουν ανάμεσα μας. Το βίντεο υπηρετεί μία αφαιρετική γραμμή και διατηρεί σε όλη την έκτασή του αλληγορικό χαρακτήρα.

Λέξεις-κλειδιά: Performance Writing, φασισμός, συμβολισμός

Α3 Performance και Ψηφιακή εποχή

Η αναζήτηση της αύρας του έργου τέχνης στην ψηφιακή εποχή και η συμβολή της performance
Μάνθος Σαντοριναίος, Υπεύθυνος του FournosLab-Καθηγητής ΑΣΚΤ μέχρι το 2021
Την τελευταία πενταετία η τέχνη της performance έχει αποκτήσει μια σημαντική αίγλη με αποτέλεσμα ένας μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών, κυρίως νέοι, να εξασκούν αυτό το είδος τέχνης. Αυτό συμβαίνει σε μία εποχή κατά την οποία η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και η ήρεμη επανάσταση του ψηφιακού πολιτισμού που προκάλεσε, δημιουργεί ένα νέο περιβάλλον και εργαλεία για τις τέχνες.
Τα παραπάνω γεγονότα έχουν δημιουργήσει μια σύγχυση: Πως χαρακτηρίζεται στον 21ο αιώνα το συγκεκριμένο αυτό έργο τέχνης; Αποτελεί «έργο» τέχνης ή «τέχνη»; Τέλος ως προς την σχέση της με την τεχνολογία: είναι ένα έργο performance μία ψηφιακή καταγραφής της; με πιο τρόπο μπορεί να παρουσιαστεί και που; και τελικά τι συμβαίνει με την περίφημη έλλειψη «αύρας» που έχει στιγματίσει, ίσως άδικα, την «τεχνοδημιουργημένη» τέχνη, το περίφημο κείμενο του Walter Benjamin «Το έργο τέχνης στην εποχή της τεχνικής του αναπαραγωγιμότητας».
Τα ζητήματα που τοποθετούνται δεν μπορούν να απαντηθούν σε μία τόση μικρή έκταση κειμένου, όταν μάλιστα βρισκόμαστε σε μία ενδιαφέρουσα περίοδο αναστοχασμού για την performance και δημιουργία νέων θεωρητικών κειμένων τα οποία εισηγούνται διαφορετικές πτυχές της.
Δεν θα μπορούσα να ισχυρισθώ ότι είμαι ειδικός του χώρου αυτού, όμως η επιδίωξη μου σαν καλλιτέχνης και ερευνητής να αναπτύξω μια ουσιαστική σχέση με τα τεχνολογικά εργαλεία όχι μόνο σαν μέρη της καλλιτεχνικής δημιουργίας αλλά και σαν προέκταση του σώματός ή του χώρου που το περιβάλει, μου δίνει τη δυνατότητα να μιλήσω για τον συγκεκριμένο χώρο μέσα από τη συγκεκριμένη οπτική. Κυρίως θα περιγράψω την προσωπική εξερεύνηση της σχέσης «τεχνολογία – σώμα» που ξεκινάει με πειραματικά έργα στο τέλος της δεκαετίας του 80 και συνεχίζει μέχρι και σήμερα έχοντας διασχίσει όλες τις ρηξικέλευθες εξελίξεις της τεχνολογίας οι οποίες δημιουργούσαν κάθε φορά νέες συνθήκες στην δημιουργία και την υπόσταση του έργου.
Ο κεντρικός άξονας των παραπάνω πειραματισμών είναι η υπόθεση ότι η performance έχει τις ρίζες της στις αρχετυπικές τελετουργίες και το επιχείρημα ότι πάντα υπήρχαν «εργαλεία» ή όργανα που συνόδευαν τις ανθρώπινες τελετουργίες όπως μουσικά όργανα, αντικείμενα που συγκρατούσαν την φωτιά, μάσκες, μαχαίρια, τελετουργικά όργανα και άλλα.
Η σύγκριση δεν είναι εύκολη αφού τα τελετουργικά εργαλεία δημιουργούν «συνθήκες» ενώ τα μέσα έχουν την δυνατότητα να μιμούνται την πραγματικότητά ή να δημιουργούν νέους φανταστικούς κόσμους και η ψηφιακή τεχνολογία σαν ένα «μεταμέσο» έχει τη δυνατότητα, με τις ιδιότητες του «πολυεργαλείου» που διαθέτει, να δημιουργεί ένα μεγάλο αριθμό οντολογικών ανακολουθιών. Βρισκόμαστε λοιπόν ακόμα σε ένα ενδιαφέρον αρχικό στάδιο ουσιαστικής εξερεύνησης.

Βιβλιογραφικές αναφορές:
Μήτρου, I, 2021, Performance Art, Εκδόσεις Μπαρμπουνάκη,
Leroi-Gourhan, A, 1993, Το έργο και η ομιλία του ανθρώπου Α και Β τόμος, ΜΙΕΤ
Manovich, L, 2016, Η Γλώσσα των Νέων Μέσων, Επιστημονική Επιμέλεια Μάνθος Σαντοριναίος, Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών.
Popper F, 1975, Art–Action and Participation, New York University Press
Santorineos, M, 2007, De la civilisation du papier à la civilisation du numérique,L’ Harmattan

Λέξεις κλειδιά:
Ψηφιακή εποχή, τελετουργία, προεκτάσεις σώματος, μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Ομάδα “Εν Δυνάμει” και επιτελέσεις του ανάπηρου σώματος στη ψηφιακή εποχή. Μία μελέτη περίπτωσης.
Κυριακή Δεμίρη, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ
Η συνάντηση της περφόρμανς με την αναπηρία είναι ένα γόνιμο πεδίο που μας δίνει τη δυνατότητα διερεύνησης και μελέτης όχι μόνο των ιδεολογικών κατασκευών που εμπεριέχει το ανάπηρο σώμα στον δυτικό πολιτισμό, αλλά και των απεριόριστων δυνατοτήτων και εκφάνσεών του. Μάλιστα, η σύζευξη αυτή αποκτά ακόμη πιο ενδιαφέροντα χαρακτήρα όταν προσεγγίζεται με τη βοήθεια της τεχνολογίας, δημιουργώντας έτσι μία επαυξημένη πραγματικότητα του ανάπηρου σώματος. Σκοπός της εισήγησής μου είναι αρχικά να συζητήσω τις προκλήσεις, τα ερωτήματα αλλά και τις αντιφάσεις που θέτει η εξερεύνηση του τρίπτυχου περφόρμανς-αναπηρία-ψηφιακή εποχή στο έργο των «Εν Δυνάμει», της κολεκτίβας από ανάπηρους και μη ανάπηρους καλλιτέχνες που εδράζει στη Θεσσαλονίκη. Στην εισήγησή μου εστιάζω την προσοχή μου στις αισθητικές ανησυχίες και επιλογές τους, οι οποίες αποδυναμώνουν τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις του ανθρώπινου σώματος και ταυτόχρονα τις αντικαθιστούν με ένα νέο, τολμηρό σωματικό λεξιλόγιο που αντλεί τη δύναμη και τη δυναμική του από την τεχνολογία.

Λέξεις-κλειδιά: περφόρμανς, αναπηρία, τεχνολογία, αισθητική, επιτέλεση.

Α4 Η Πολιτική, Προκλητική και Ανατρεπτική Διάσταση της Performance, Installation

Οι πολιτικές του σώματος στη μετα-ψηφιακή εποχή: στοχασμοί για μια κριτική της μετα-διαδικτυακής τέχνης και της ανθρωπολογίας του cyborg body.
Γιάννης Μήτρου Διδάσκων στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, visual-performance artist, θεωρητικός Τέχνης, ψυχαναλυτής
Η καλλιτεχνική πρακτική αφορούσε/ρά στη σχέση του παραγόμενου έργου με το κοινωνικό συγκροτώντας άμεσα ή έμμεσα μια πολιτική των σωμάτων. Πρόκειται για τα σώματα του δημιουργού και των θεατών καθώς και το σώμα του έργου ως τέτοιου. Ειδικά στη ζωντανή δράση η σωματικότητα του ζωντανού σώματος συνιστά μια χωρικότητα στο ζωντανό χώρο και άρα μια πολιτική του σώματος η οποία εγγράφει το υποκείμενο στο βίωμα. Στη μετα-ψηφιακή εποχή και ήδη από τις πρώιμες εκδοχές της ψηφιακής τέχνης, όπως επισημαίνει η Bishop στο κείμενό της, Digital Divide: Contemporary Art and New Media, επισημαίνει την αποποίηση του κοινωνικού από τη ψηφιακή σκηνή. Ήδη το όραμα της σοσιαλιστικής διαδικτυακής ουτοπίας ξέφτισε στην έναρξη του αφήνοντας όμως αξιόλογα ίχνη δημιουργίας.
Τόσο η κυριαρχία της μετα-αλήθειας στην ύστερη εκδοχή της βιο-πολιτικής όσο και η πανδημική εξάρθρωση των κοινωνικών σχέσεων με φόντο το ψηφιακό πλέον αποτύπωμα του βιώματος «γεννούν» την ανάγκη για μια νέα ανθρωπολογία με υβριδικά χαρακτηριστικά η οποία όμως θα επαν-επινοεί το Λόγο αποδομώντας την πατριαρχική του άρθρωση και εντάσσοντας στα «σπλάχνα» του τις πολιτικές του σώματος, που αφορά και στην αλήθεια της ρευστότητας του φύλου, ως ριζική επαναστατική πρακτική στην μετα-ανθρώπινη κατάσταση που επέρχεται.
Λέξεις κλειδιά: ανθρωπολογία, μετα-διαδικτυακή τέχνη, μετα-ψηφιακή εποχή, πολιτική του σώματος, χωρικότητα, cyborg, βιοπολιτική, ζωντανό σώμα, ζωντανός χώρος.
Η μεταμυθοπλασία ως διάδραση με την πραγματικότητα
Κώστας Βούλγαρης, κριτικός λογοτεχνίας, πεζογράφος
Όλοι οι συγγραφείς παίρνουμε στοιχεία και πληροφορίες, συχνά από τα ίδια κείμενα, όμως η πολυφωνική μεταμυθοπλασία χρειάζεται κάτι περισσότερο: τις φωνές της ιστορίας, όπως υπάρχουν σε κάθε είδους κείμενο, γραπτό ή προφορικό, στην ίδια την πραγματικότητα, ως ομιλούντα ή σιωπηλά σπαράγματά της. Αυτές τις φωνές μεταφέρουμε στον λόγο τού μεταμυθοπλαστικού αφηγήματός μας, κάποτε και αυτούσιες, άλλοτε επεξεργασμένες, άλλοτε κατά μίμηση, ακόμα και διά της κατασκευής τεκμηρίων.
Δια της ανάγνωσης το μεταμυθοπλαστικό κείμενο επαναστρέφει στην πραγματικότητα: διά της υφής του, διαθέτει ισχυρή αληθοφάνεια και έτσι εντάσσεται στην πραγματικότητα ως στοιχείο της, την εμπλουτίζει και την μεταλλάσσει, καθιστά δυσδιάκριτα και εν τέλει αδιάφορα τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας.
Το μεταμυθοπλαστικό κείμενο δεν είναι φτιαγμένο από μια γραμμική ακολουθία λέξεων, απ’ όπου αναδύεται μία έννοια μοναδική, αλλά είναι ένας χώρος όπου συνυπάρχουν και αλληλοαμφισβητούνται ποικίλες γραφές, απ’ τις οποίες καμιά δεν είναι η αρχική, αλλά και καμιά δεν έχει τον τελευταίο λόγο. Το δε αισθητικό πρόταγμα αυτής της αφήγησης συντίθεται από μια ακολουθία ασύμμετρων και πολυποίκιλων μορφών. Έτσι διαυγάζεται το ύφος.
Στη θέση τού έκπτωτου Συγγραφέα έρχεται πλέον ο γραφέας, ο οποίος δεν διακατέχεται από πάθη, κέφια, αισθήματα, εντυπώσεις, αλλά έχει στη διάθεσή του το απέραντο εκείνο λεξικό της πραγματικότητας, απ’ όπου αντλεί μια γραφή που δεν σταματά ποτέ, που χάνεται στα βάθη του χρόνου, όπως την περιέγραψε ο Ρολάν Μπαρτ. Μια γραφή που, αρνούμενη να αποδώσει στο κείμενο κάποιο κρυμμένο μυστικό, δηλαδή μία έσχατη έννοια, ελευθερώνει μια δραστηριότητα την οποία θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε αντιθεολογική, καθαρά επαναστατική, γιατί αρνούμενη να σταματήσει την κίνηση των εννοιών, αρνείται τον Θεό και τις υποστάσεις του, το λογικό, την επιστήμη, τον νόμο, τη λογοτεχνία. Αυτή τη δραστηριότητα επιχειρώ να περιγράψω.

Ο πολιτικός χρονότοπος της εγκατάστασης τέχνης
Σωτήριος Μπαχτσετζής, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Πολιτισμού, Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Η προτεινόμενη ανακοίνωση επικεντρώνεται στην θεματική της καλλιτεχνικής εγκατάστασης τέχνης, την οποία διερευνά με βάση την εστίαση της προσοχής του θεατή σε μια συγκεκριμένη χρονική «διαδοχή» εντυπώσεων, η οποία αποτελεί το κύριο αίτημα της τέχνης εγκαταστάσεων, αφενός, και την ειδοποιό διαφορά σε σχέση με άλλες μορφές καλλιτεχνικών πρακτικών που δρουν στον χώρο, αφετέρου (Frohne 2012: 18-39). Αυτού του είδους η διαμόρφωση ενός υποκειμενικού «χρονότοπου» μέσω της «διαδοχής» οπτικών εντυπώσεων, προσομοιάζει στον τρόπο με τον οποίο ο θεατής μιας κινηματογραφικής ταινίας αντιλαμβάνεται την αλληλουχία των καρέ, δηλαδή τον χρόνο που εξελίσσεται ως ενιαία, γραμμική και υποκειμενικά βιωμένη εμπειρία. Επομένως η εγκατάσταση τέχνης ορίζεται ως μορφή τέχνης που λειτουργεί κυρίως στον χρόνο, και όχι στον χώρο, όπως το συμβατικό είδος της γλυπτικής, από το οποίο προέρχεται γενεαλογικά (Rebentisch 2012, Ingarden 1989). Με βάση την παρατήρηση αυτή διατυπώνεται η θέση πως μια εγκατάσταση τέχνης απαιτεί κυρίως την ενεργό δέσμευση του θεατή όχι μόνο μέσω μιας διαδικασίας ενσώματης και πολυαισθητηριακής πρόσληψης του έργου, αλλά και μέσω μιας ιδιόμορφης θέασης που διαφοροποιεί τον θεατή σε «εσωτερικό» ως συστατικό μέρος του έργου και «εξωτερικό» ως αποστασιοποιημένο προσλαμβάνοντα (Petersen 2015). Το σχίσμα ανάμεσα σ’ αυτές τις θέσεις πρόσληψης και η ακόλουθη δημιουργία μιας έκκεντρης θέσης υποκειμένου, ερμηνεύεται, στη συνέχεια, ως πολιτική στάση υποκειμενοποίησης, η οποία εκδιώχνοντας τον θεατή από την μοντερνιστική και ναρκισσιστική θέση του «παντεπόπτη οφθαλμού» (O’Doherty 1999), εγκαθιστά το υστερονεωτερικό, ενσώματο και καταστατικά διχασμένο υποκείμενο. Υπό την έννοια αυτή κάθε εγκατάσταση τέχνης λειτουργεί ως λακανικός «καθρέφτης» φαντασιακής υποκειμενοποίησης μέσα από τον οποίο θεατής επανεγγράφεται μέσω του συμβολικού στον κόσμο. Η προτεινόμενη ανάλυση συνεπάγεται προφανώς και μια νέα μεθοδολογική τοποθέτηση, μια διατομεακού τύπου διεύρυνση των θεωριών της αισθητικής πρόσληψης, η οποία πλέον αντλεί από την φαινομενολογία και τη ψυχανάλυση, τη φιλοσοφία των μέσων (με έμφαση στις κινηματογραφικές σπουδές), και των θεωριών της επιτελεστικότητας.

Βιβλιογραφικές αναφορές:
Frohne, Ursula and Lilian Haberer (eds.), Kinematographische Räume. Installationsästhetik im Film und Kunst, Fink, Μόναχο, 2012.
Ingarden, Roman, Ontology of the Work of Art. The Musical Work. The Picture. The Architectural Work. The Film, Ohio University Press, Άθενς, 1989.
O’Doherty, Brian, Inside the white cube: the ideology of the gallery space, introduction by Thomas McEvilley, University of California Press, Μπέρκλεϋ, 1999.
Rebentisch, Juliane, Aesthetics of installation art, Sternberg Press, Βερολίνο, 2012.
Petersen, Anne Ring, Installation art between image and stage, Museum Tusculanum Press, Κόπενχάγη, 2015.

Λέξεις Κλειδιά:
Εγκατάσταση Τέχνης, Χρονότοπος, Επιτελεστικότητα, Μεθοδολογία Ιστορίας Τέχνης

Οδοιπορία και διαμόρφωση της Ιστορίας. Αναστοχασμός για τις πολιτικές προτεραιότητες
Ιορδάνης Στυλίδης Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Επιχειρώ τον συνδυασμό του όρου performance (ως οδοιπορία, περίπατος, κίνηση από ένα εδώ στο εκεί) και των όρων art activism (δυναμική δημόσια έκφραση μιας ή συστήματος ιδεών για την εννόηση-αλλαγή του κόσμου/της πραγματικότητας όπως τεκμαίρεται). Ανταποκρίνομαι στο γιατί (θεωρητικές προσεγγίσεις) και το πώς (πρακτικές-δράσεις). Ώστε να εκθέσω στην δημόσια συζήτηση του συνεδρίου το αποτέλεσμα μιας συλλογής τεκμηρίων και εμπειριών σε σχέση με την επιλογή του βαδίσματος (μαραθώνιος Λαμπράκη, διαδηλώσεις 1978-1980 – 2017-2018, αναγνώριση τοπίου/πολιτικών σχέσεων σε μεταλλευτικά πεδία ΒΑΒΔΟΣ-ΣΚΟΥΡΙΕΣ) με ειδικό σκοπό ή υπό την συνθήκη μιας γενικής συλλογικής-συμβολικής εκδήλωσης, στις πόλεις ή την ύπαιθρο. Ανταποκρίνομαι στο έως πού; της περιγραφικής δυνατότητας να προκληθεί-εκδοθεί μια συναρπαστική περιγραφή ιδέας (ιδεών) και πρακτικών που να ταιριάζουν με την συλλογική επιθυμία των ανθρώπων που γιόρτασαν-διερεύνησαν την έξαλλη ευρηματική δυνατή ή αδύνατη και εκκρεμή σημασία κάθε πολιτικού σκοπού και εγχειρήματος. Σκέπτομαι και συνθέτω την πρότασή μου, απόρροια της συνεπούς ανίχνευσης του αρχείου της προσωπικής περιπέτειας-πορείας στην ιστορία μου. Από ένα ορισμένο κοινόχρηστο τότε έως το πριν από λίγο και το παρόν της αναστοχαστικής διάθεσης και τακτικής μου.
Ανταποκρίνομαι, επιπροσθέτως, και επιτίθεμαι κριτικά στην ιδέα, τη σκέψη -σχεδιάζω μια ακόμη απόπειρα- μιας σημαντικής σύστασης πολεμικής επί της σημασίας. Την εννοιολογική διασαφήνιση, την δομική κριτική, την σημειωτική σταθεροποίηση ή υπονόμευση της τέχνης (art) και των τεχνικών της. Των τεχνικών και των τεχνιτριών της. Καθώς εδώ, και εδώ, με αυτή την αιτία, την πρόσκληση Α4 performance/πολιτική, προκλητική και ανατρεπτική δράση ελέγχονται και ρυθμίζονται οι αναγκαίες τακτικές και οι έκτακτες εγγραφές-σημειώσεις –οι σκέψεις και οι προπαρασκευαστικές πράξεις- αρχειοθετούνται οι τυπικές και οι απρόσμενες συνθήκες της αναζήτησης, της συγκρότησης και της απόδοσης ακριβούς και ασφαλούς νοήματος που οφείλεται και επιστρέφεται στην κοινωνία. Ορίζονται και τακτοποιούνται συστηματικά οι συνδυασμοί των πρακτικών και των στοχαστικών διερευνήσεων επί, περί και στον πυρήνα του εκκρεμούς προσωπικού ύφους των προφορικών και των κειμενικών διαβεβαιώσεων για την αξία της υπόθεσης (Α4 performance/πολιτική, προκλητική και ανατρεπτική δράση) που οργανώθηκε σε ερώτημα και πρόταση. Συγκροτήθηκε σε φράση-οδηγό που ελέγχεται, αποκτά οπτική-ηχητική μορφή και σημασία και εκτίθεται στον δημόσιο έλεγχο. Καθώς εκεί, στο συλλογικό εκεί των διαθέσεών μας, εκεί, στις πολλαπλές εκθέσεις του πολιτικού εαυτού (διαδηλώσεις, συνελεύσεις, δράσεις) των συμβόλων και των επιχειρήσεων να υπερασπίσουμε τον λόγο και τη σκέψη, χρειάστηκε να δοκιμαστούν, ακόμη μία φορά, πολλές φορές, η κάθε μία από τις δράσεις αλλά και τις εισηγήσεις-αφηγήσεις των ήδη παρελθουσών δράσεων.

Λέξεις κλειδιά: πολιτική οδοιπορία, διαδηλώσεις ν.815 (1978), περιβαλλοντική δικαιοσύνη, πορεία ειρήνης

Διερευνώντας τα όρια της ασφάλειας: η εγκατάσταση Safer-Suffer
Βασίλης Αλεξάνδρου, Εικαστικός
Η παρουσίαση αφορά σε ένα διαδραστικό έργο – εικαστική εγκατάσταση που προέκυψε την περίοδο της καραντίνας, συγκεκριμένα την περίοδο των ολικών απαγορεύσεων από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 2021 με τίτλο Safer-Suffer.
Η συγκεκριμένη εγκατάσταση εγγράφεται στο ευρύτερο πλαίσιο της περιόδου της πανδημίας, όταν με μειωμένες τις δυνατότητες έκθεσης σε πραγματικό χώρο, πολλές δράσεις, εκθέσεις και εκδηλώσεις μεταφέρθηκαν στην ψηφιακή σφαίρα του διαδικτύου. Έχοντας υπόψη αυτήν την υποχρεωτική χρήση του διαδικτύου και τα μειωμένα μέσα παρουσίασης ενός έργου που κανείς διαθέτει την περίοδο των απαγορεύσεων, επιστρατεύω την πρόσοψη της οικοδομής που κατοικώ και ουσιαστικά απομονώνομαι όλον αυτόν τον καιρό, ως το τελευταίο σημείο σε δημόσιο χώρο που μου επιτρέπεται πια να παρέμβω.
Με αφόρμηση το μήνυμα της Πολιτικής Προστασίας στα smartphone των πολιτών της επικράτειας, “Μένουμε σπίτι, μένουμε ασφαλείς / Stay home, stay suffer”, η εγκατάσταση διερευνά το λανθασμένο μήνυμα, με αποτέλεσμα η λέξη Safer (=ασφαλείς) να ακούγεται με τον ίδιο τρόπο που ακούγεται το Suffer (=υποφέρω).
Στις κάσες των κλειστών παντζουριών της οικοδομής, σχηματίζονται με τη χρήση μπλε φωτός, οι λέξεις Safer/Suffer σε εναλλαγή, που προκύπτει με τη χρήση των μικρών διαφορών στα γράμματα. Η μια λέξη μετατρέπεται στην άλλη και το ανάποδο, δημιουργώντας ένα λογοπαίγνιο που συνοψίζει ουσιαστικά τον προβληματισμό των ημερών: ασφάλεια που η απομόνωση στο σπίτι μας προσφέρει ή ανυπόφορη αναμονή μας σε μια παγιωμένη κατάσταση, σε μια παύση διάρκειας; Ουσιαστικά το γραπτό πλέον λογοπαίγνιο εντείνει τη συνθήκη που ο σύγχρονος πολίτης βιώνει στο καθεστώς απαγόρευσης και περιορισμού, καυτηριάζοντας την άρση διαχωριστικών γραμμών ανάμεσα στην ασφάλεια (safer) και την οδύνη (suffer) του εγκλεισμού.
Η ενεργοποίηση της εναλλαγής των λέξεων στην πρόσοψη της οικοδομής γίνετε κάθε φορά που κάποιος χρήστης του διαδικτύου σκανάρει ένα QR code το οποίο βρίσκεται στην βάση της οικοδομής αλλά και σε άλλα πολυσύχναστα μέρη της πόλης. Σε συνέχεια της διάδρασης δίνετε η πρόσβαση σε έναν ανοιχτό διάλογο σε μορφή chat, όπου ο καθένας μπορεί να τοποθετηθεί ανώνυμα.
Η παρουσίαση διερευνά τους εικαστικούς τρόπους που το έργο επιστρατεύει για να σχολιάσει προβληματισμούς σχετικά με τα συχνά ασφυκτικά όρια που η κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει θέσει. Σε ένα δεύτερο επίπεδο εξετάζει τη δυναμική σχέση που ένα εικαστικό έργο αναπτύσσει με το κοινό στον δημόσιο χώρο. Πώς δηλαδή μέσω του ανοιχτού διαλόγου και της ανωνυμίας, η εγκατάσταση ενθαρρύνει την αφιλτράριστη τοποθέτηση πολιτών όχι απαραίτητα σε σχέση με την παρέμβαση ή την πανδημία, αλλά λειτουργώντας ουσιαστικά ως χώρος δυνατότητας ελεύθερης τοποθέτησης, ένα στοιχείο που μετά τα τελευταία γεγονότα λογοκρισίας σπανίζει.

Λέξεις κλειδιά: Διάδραση, Εγκατάσταση, Διαδίκτυο, Δημόσιος Χώρος, Πανδημία.

«Βιωμένη τέχνη: η πρακτική της υπέρβασης των συμβάσεων των κοινωνικών σχέσεων και των κυριάρχων αποδεκτών τρόπων του είναι και του πράττειν»
Χρυσηίδα-Αναστασία Δανιηλίδου Φοιτήτρια στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών με έδρα τη Φλώρινα, Π.Δ.Μ
Στο δυσφορικό περιβάλλον του διευρυμένου εξαναγκασμού και της πολιτισμικής υπακοής, του «σόου της ανεπιφύλακτης προσαρμογής», της βίας της αντιγραφής και της τυραννίας της ομοιομορφίας, η μιμητική αισθητική και τα ήθη καταναλώνονται, αναπαράγονται και συντηρούνται. Οι φιλοξενούμενοι πολίτες, συνθλίβονται -οικειοθελώς- κάτω από τις άρρητες διαταγές των αυτονομημένων μέσων, εκπίπτοντας σε πολιτισμικά δομικά υλικά. Οι πολλαπλές κι αλληλοεπικαλυπτόμενες σκηνές του δράματος των αντικειμενοποιημένων υποκειμένων, κυριαρχούνται από την ‘«έκσταση» των αναγκών’, την παρεξηγηματικά διαμεσολαβημένη σκέψη, τη μερική-επιφανειακή ευημερία, την κομφορμιστική εκχώρηση-συνθηκολόγηση, και την επάρκεια εντός των συντεταγμένων μιας προόδου ποσοτικής κι όχι ωφέλιμης. Οι περιφερόμενες ζωντανές διαφημίσεις με τις κατασκευασμένες ταυτότητες, αναγνωρίζονται μονάχα μέσα από οπερασιοναλιστικές αξίες και αριθμητικές κλίμακες. Η συγκρουσιακότητα, της αποκοπής του ιδιωτικού από το δημόσιο, και του διαχωρισμού του ‘ιδωμένου θεάματος’ από τη συμμετοχή στο θέαμα, εν-σωματώνεται στο ‘Ενεργητικό Readymade’ της Έμβιας Εγκατάστασης’. Η ‘Βιωμένη Τέχνη’ τοποθετείται στο σημείο εκκίνησης της «κριτικής αναθεώρησης μη βιώσιμων ηθικών νορμών». Η υλο-ποίηση της ιδέας -το ‘μετέπειτα του Ερωτήματος’- αποτελεί «ενεργή συμμετοχή στις δημόσιες υποθέσεις» κι ως ένα «συμβάν άνευ προηγουμένου, είναι δυνατόν να αποτελέσει ένα προηγούμενο για το μέλλον». Δεν πρόκειται για ανα-παράσταση αλλά για κοινωνική συνθήκη που συντελείται εντός του σώματος -του διευρυμένου, μέσα από την ψηφιακή αντικατάσταση της χωρικότητας, από τη μεθοδευμένη ενέργεια. Στην ατελέσφορη αυτή, ‘διάφανη’ κι επώδυνη κυοφορία, το σώμα λειτουργεί ως εφήμερο μνημείο ως δοχείο της επιμένουσας δύναμης, της -φαινομενικά- εύθραυστης, εξευγενισμένης και πλήρως προσαρμοσμένης, που συνήθως καταλήγει φορέας της αποσιώπησης κι όμως εδώ εκλύεται, διαφεύγει παράλογα, ξεχύνεται και ξεκινά την αντίνομη, ακανόνιστη ροή της. Το σύμπτωμα της «τυραννίας» που «αφήνει ελεύθερο το σώμα και επιτίθεται στην ψυχή» αποκαλύπτεται ως πλήρως (επανα)σωματοποιημένο. Μέσω της επαναδιοχέτευσης της βίας, στο όριο του εγκλωβισμού, το σώμα απελευθερώνεται από το πεδίο και το «νόμο των φαινομένων». Η επανάκτηση του προσυνειδητού προνομίου της συνοχής-ακεραιότητας, η εμπιστοσύνη της προαίσθησης, η αυθορμησία και η αυτοδιάθεση, κλονίζουν την ανέμελη υποκρισία της αδιάφορης συνύπαρξης των διαφορετικοτήτων στο χώρο του ‘αστικού καθημερινού θεάτρου’, όπου τα υποκείμενα συνήθως αποτυγχάνουν ν’ αναγνωρίσουν τους εαυτούς τους αλλά και τα όμοιά τους, ως τέτοια. Το εμπρόθετο στοιχείο-το καύσιμο της κίνησης, έχει παρωδιακό κι αποκαλυπτικό χαρακτήρα. Ενεργοποιεί την αμηχανία, γεννώντας τη στιγμιαία απορία εκείνη που επιβιώνει για λίγο, κι αναπνέει μονάχα έξω από τη φυλακή της απόλυτης κατάφασης.

Λέξεις Κλειδιά: Dewey, Έμβια Εγκατάσταση, Ενεργητικό readymade.

Βιβλιογραφικές Αναφορές:
Butler, J. (2009) Λογοδοτώντας για τον εαυτό (μτφρ. Μ. Λαλιώτης), Αθήνα, Εκκρεμές.
Γερογιάννη, Ε. (2019) Η περφόρμανς στην Ελλάδα 1968-1986, Αθήνα, Futura.
Σαρίκας, Ζ. (επιμ.) (1984) Τέχνη και μαζική κουλτούρα, Αθήνα, Ύψιλον.
Baudrillard, J. (1991) Η έκσταση της επικοινωνίας (μτφρ. Β. Αθανασόπουλος), Αθήνα, Καρδαμίτσα.
Arendt, H. (2000) Περί Βίας (μτφρ. Β. Νικολαΐδου-Κυριανίδου), Αθήνα, Αλεξάνδρεια.

Β1 Performance Έμφυλες Διακρίσεις, Κουήρ Φεμινισμός και Ακτιβισμός

Περφόρμανς και ακτιβισμός. Αγωνιστικό παρόν / Ανταγωνιστική μνήμη
Γιώργος Σαμπατακάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πατρών Γνωστικό Αντικείμενο: Ιστορία και Θεωρία του Θεάτρου, Θεωρία της Σκηνοθεσίας και της Κριτικής και Queer Θεωρία
Τον Σεπτέμβρη του 2018 συνέβη στην Αθήνα μια κοσμογονία. Η δολοφονία της Zackie Oh έγινε το ιδρυτικό τραύμα και το αίτιο εξέγερσης μιας queer γενιάς που θα παραμείνει ιστορικά η διαρκής συνείδηση της διττής ιστορικότητας και της γενεαλογίας αυτών των εγκλημάτων. Σε κάθε τέτοιο πλαίσιο, μας επιτρέπεται να μελετήσουμε περαιτέρω τις δημόσιες δράσεις ως παρεμβατικές παραστάσεις που υπεξαιρούν τον δημόσιο χώρο, προ(σ)καλώντας συνθήκες ορατότητας.
Ξεκινώντας από τις δράσεις της ACT-UP, η παρούσα εισήγηση θα προσπαθήσει να μελετήσει (αισθητικά και πολιτισμικά) την ακτιβιστική περφόρμανς ως παρεμβατικό και “παιδαγωγικό” γεγονός.
«ετερωνυμία, βίωμα και queer performance
sam albatros, καλλιτέχν@, συγγραφέ@, ποιητ@, λέκτορας ψυχολογίας
Με αφορμή την κυκλοφορία του μυθιστορήματος του Sam Albatros «ελαττωματικό αγόρι», του πρώτου ανοιχτά queer μυθιστορήματος στην Ελλάδα, θα επιχειρηθεί μια ανάλυση της online performance που αποτελεί μακρινό πρόγονου του βιβλίου.
Το προφίλ του Sam Albatros στο Facebook εμφανίστηκε το 2017, όπου και δημοσίευσε κάθε εβδομάδα ένα περιστατικό το οποίο συνοδευόταν από μια φωτογραφία και ένα ποίημα. Το γεγονός που είχε συμβεί στο Sam, είχε συνήθως ομοφοβικό χαρακτήρα και αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της δημοσίευσης. Στη συνέχεια λέξεις-κλειδιά που συνοψίζουν το περιστατικό, εισήχθησαν σε μηχανές αναζήτησης και με βάση τα αποτελέσματα της ηλεκτρονικής αναζήτησης δημιουργήθηκαν cut-up ποιήματα μπλέκοντας λόγια του Sam και λόγια ανθρώπων στο διαδίκτυο. Με επίκεντρο την πιο σύνηθη συμπεριφορά ανθρώπων του 21ου αιώνα, την αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο, δομήθηκε η online performance του Sam Albatros, η οποία προσαρμόστηκε για stage και ταξίδεψε σε Ελλάδα Κύπρο Βερολίνο και Αγγλία.
@ Sam επιχείρησε να ξαναγράψει το παρελθόν του ανακαλώντας ανατριχιαστικά περιστατικά ξανά και ξανά, εμπλουτίζοντάς τα με λόγια και εμπειρίες άλλων (μέσω της ηλεκτρονικής αναζήτησης)· όπως όταν γράφουμε κάτι καινούργιο σε μια παλιά κασέτα. Μια απόπειρα να γίνει το παρελθόν καθολικό και απρόσωπο όπως τα αποτελέσματα στο διαδίκτυο, και συνεπώς να ακυρωθεί, να μην ανήκει σε κανέναν.
Η online performance του Sam, αφορμάται από δύο αντίθετους λογοτεχνικούς πόλους: την εξομολογητική ποίηση και το flarf ρεύμα (το μόνο αναγνωρισμένο λογοτεχνικό ρεύμα του 21ου αιώνα). Η εξομολογητική ποίηση εξήρε την ιερότητα της ατομική εμπειρίας. Η flarf ποίηση την αβάσταχτη ελαφρότητα της απόλυτης ελευθερίας μας να αποπροσωποποιηθούμε, γράφοντας όσο χειρότερα ποιήματα μπορούμε, χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη οτιδήποτε (διαδίκτυο, εφημερίδες, ποιήματα άλλων κτλ.).
Η παρουσίαση θα επιχειρήσει μια performative επεξήγηση του project.

keywords: queer performance, βίωμα, ετερωνυμία

«Η κουήρ διάσπαση των ορίων της υπαρξιακής στερεοτυπίας του θεατρικού χώρου
Δημήτριος Ζαπάντης, Θεατρολόγος – Κριτικός Θεάτρου
Το θέατρο αποτελούσε ανέκαθεν ένα μεταιχμιακό τόπο συμπερίληψης ταυτοτήτων. Η αποδόμηση των ταυτοτήτων, που παρουσιάζεται μέσα στους διάφορους ρόλους, που αναπτύσσονται στη σκηνή συνιστούν τροπικότητες του πιθανού και παρουσιάζουν διάφορες «αιρετικές» για την κοινωνία θέσεις (Σαμπατακάκης 2020) Οι έμφυλες διακρίσεις, εκφράζονται με κοινωνική απαξίωση και ανοικείωση της κανονικότητας, της κοινωνικής νόρμας, στην πραγματική ζωή. Ενώ στο θέατρο αρκετές σύγχρονες performance έχουν ως στόχο την εδραίωση της διαφορετικότητας και την υπονόμευση οποιασδήποτε ετεροκανονικότητας. Η queer θεώρηση, όσον αφορά το θέατρο, έχει ως στόχο διάσπαση της «σιωπής» πάνω στη σκηνή. Η «σιωπή» αυτή αγγίζει όλα τα όρια των σχηματοποιημένων μειονοτήτων από τις ετεροκανονικότητες.
Ο φεμινισμός συνιστά μια διάσπαση της ετεροκανονικότητας από τη φύση του· και αυτό γιατί εμπεριέχει την αποδόμηση ως πυρηνικό συστατικό του, καθώς υπονομεύει τις αντιθετικές σχέσεις(απορία). Η αποφυσικοποίηση του πατριαρχικού ρόλου είναι μια queer έκφανση του φεμινισμού και όσον αφορά το θέατρο, η όποια κατάκτηση της σκηνής από γυναικείες δυναμικές φωνές, συνιστά μια δυναμική ενέργεια (Σακελλαρίδου 2012). Η ανάδειξη της κοινωνικής κατασκευής του φύλου μέσα από την queer μυθολογία, αποτελεί πλέον στόχο κάθε «μη κανονικής» Performance και αποτελεί μια παρακαταθήκη για την επερχόμενη κοινωνική απόφοβικοποίηση της κοινωνίας μας. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να καταστήσει τις queer ταυτότητες περισσότερο ορατές μέσω του μεταιχμιακού θεατρικού τόπου.
Με την εισήγηση μας σκοπό έχουμε να αγγίξουμε τα όρια μιας αποεκλεκτικοποίησης της υπαρξιακής στερεοτυπίας του θεατρικού χώρου· εξετάζοντας τα διαβρωσιγενή όρια της νέας κανονικότητας, που υποφώσκει στον ορίζοντα η ανερχόμενη νέα -απελεύθερη από στερεότυπα- αισθητική του σκηνικού κώδικα. Επιπλέον, θα εξετάσουμε το τρόπο που η performance στον ετεροτοπικό θεατρικό χώρο, μπορεί να λειτουργήσει ως εφαλτήριο απέκδυσης από τον κοινωνικό εαυτό και να αναδείξει την σκηνή ως κοινό τόπο ελεύθερης έκφρασης και απομυθοποίησης της αρρενωπότητας.

«Which body is mine? – Queer = Παράξενο»
Ιωάννα Σκαντζέλη, Εικαστική καλλιτέχνιδα – Performer
Πρόκειται για ένα μακροχρόνιο πρότζεκτ το οποίο πραγματεύεται την ανθρώπινη ταυτότητα μέσω της performance (live instalation, dance, poetry and video performance, fashion performance, experimental film).
Στο project, η δημιουργός δηλώνει ξεκάθαρα και αδιαπραγμάτευτα τη θέση της σε ό,τι αφορά το φύλο και το αυτονόητο δικαίωμα του ανθρώπου να διαθέτει το σώμα του όπως εκείνος επιθυμεί. Στρέφεται ενάντια στην «κανονικότητα» που στέλνει μάγισσες στην πυρά και καταπιέζει τις πιο τρυφερές πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης, στην κανονικότητα που δεν είναι τίποτα άλλο από «ένας δρόμος πλακόστρωτος δίχως λουλούδια», όπως γράφει ο Vincent van Gogh.
Καθώς η γλώσσα εξελίσσεται παράλληλα με την κοινωνία, συχνά λόγω της ωμής βίας, οι λέξεις λαμβάνουν επιπρόσθετα νοήματα ενώ κάποιες τείνουν να χάνουν το αρχικό τους νόημα. Αυτή είναι η περίπτωση του «queer», ενός όρου που έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται κυρίως από την LGBTQ κοινότητα για να σταθεί απέναντι στην κυρίαρχη, πατριαρχική κοινωνία.

ο πρότζεκτ ξεκίνησε από τη γραφή ποίησης επάνω σε υφάσματα, πέρασε στη γραφή επάνω σε ανθρώπινα σώματα και πλέον αναζητεί το δρόμο του μέσα από τη δημιουργία installations, live installations και video, και τον σχεδιασμό ενδυμάτων και κοστουμιών, πολλές φορές με αντισυμβατικά υλικά, σε αναφορά πάντα με το σώμα το οποίο λειτουργεί ως αυτόνομος χώρος, ως παρόν-παρελθόν και μέλλον, ως εργαλείο, ως μη σώμα, ως ένα «είναι». Άλλωστε, το τελευταίο είναι ο πυρήνας όλων, η αγωνία του απλά να «είναι» πάνω στην οποία δομούνται όλες οι θεματικές του WHICH BODY IS MINE, ενός πρότζεκτ που επιχειρεί να αποδημήσει την έννοια της «φυσικότητας» του φύλου, να επιτεθεί στη «φυσικότητα του φύλου» (Barkey, 2002).
Το σώμα του περφόρμερ αποτελεί το μέσο που συνδιαλέγεται με τα υλικά (ύφασμα, μέταλλο, ανακυκλώσιμα υλικά) και μαζί συνθέτουν νέες μορφές, νέα σώματα και πολλαπλότητες που επιχειρούν να κατανοήσουν τις διαδικασίες εκείνες που οριοθετούν και περιορίζουν «τα σώματα που έχουν σημασία» (Butler, 2007)
Μέχρι στιγμής έχουν υλοποιηθεί οι θεματικές Under My Skin, I Am…, Passarela με την τελευταία να πραγματεύεται ανοιχτά το Queer «ζήτημα, να είναι Queer και να τάσσεται αδιαπραγμάτευτα υπέρ της ρευστότητας του φύλου, του δικαιώματος στην επιλογή του φύλου και την αυτοδιάθεση του σώματος. Πρόκειται για μια fluid genter fashion performance η οποία υιοθετεί την ερμηνεία της Τζούντιθ Μπάτλερ για το ρούχο το οποίο ως άλλο σώμα θα μπορούσε να αποτελέσει μια δυνατότητα έκφρασης της ρευστότητας του φύλου.

Βιβλιογραφικές αναφορές:
Butler, J. (2002). Gender trouble. routledge.
Butler, J. (2007). Bodies that matter. Understanding Inequality: The Intersection of Race/ethnicity, Class, and Gender, 145.
Van Gogh, V. (2003). The letters of Vincent van Gogh. Penguin UK.

Β2 Performance & Χορός, Χοροθεατρική Επιτέλεση στην Εκπαίδευση

Αναπλάθοντας τους κώδικες του χορού και του θεάτρου σε νέα επιτελεστική γραφή και ζωντανή τέχνη στο δημόσιο χώρο, the case of Femicide a Community Dancetheatre Performance»
Μάρω Γαλάνη, ΕΕΠ ΤΕπΕΚΕ Πανεπιστημίου Πατρών, Χορογράφος, Performer, Ερευνήτρια του Performance Writing
Η κοινοχρησία του δημόσιου χώρου, το δικαίωμα πρόσβασης σε αυτόν δεν μπορεί να αναιρείται, δεν συνιστά μόνον χώρο αναψυχής και μετακίνησης μέσα στον αστικό ιστό της πόλης αλλά και υπόβαθρο του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι, συνδεόμενος με την πραγμάτωση βασικών ελευθεριών κίνησης και αυτοκαθορισμού, έκφρασης και συνέρχεσθαι. Ο περιορισμός κατ’ οίκον κατά την πανδημία ανέδειξε την σημασία του ως κοινού θεμελιώδους αγαθού επιτάχυνε με βίαιο τρόπο το λειτουργικό και ιδεολογικό τέλμα στο οποίο βρίσκονται έτσι κι αλλιώς, τα τελευταία χρόνια η performance (και εν γένει οι παραστατικές τέχνες) στην Ελλάδα. Δημόσιος χώρος και performance έχουν ανάγκη από έναν ριζικό επαναπροσδιορισμό και αναστοχασμό. Απαιτείται αναζήτηση ενός καινούργιου, καθαρότερου εαυτού, ώστε να ανακαλυφθούν ευέλικτες μέθοδοι και εργαλεία που ανοίγουν καινούργιους ορίζοντες στη μελέτη, την κατανόηση και διερεύνηση όλων των κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών φαινομένων. Είναι επιτακτική η ανάγκη να διερευνηθούν: ο τρόπος της ενεργής συμμετοχής στις δημόσιες υποθέσεις και οι ακολουθίες πράξεων, συμβάντων και γεγονότων με τα οποία το σώμα θα αποκαλυφθεί ως πλήρως επανασωματοποιημένο. Να διερευνηθούν συγγένειες με τις κατασκευές της μνήμης και της γνώσης, ως πρακτικές τέχνης που παράγουν ερμηνείες, αφηγήσεις και προβληματισμό δημοκρατίας, συμμετοχικότητας και ετερότητας. Με βάση την παραπάνω θέαση του πράγματος, για την υλοποίηση καλλιτεχνικών επιτελεστικών ιδεών χρειάζεται επαναδιαπραγμάτευση του κοινόχρηστου και του παραστασιακού χώρου. Με το ενδιαφέρον εστιασμένο στο συμβολισμό, στο επίπεδο που θα χρησιμοποιηθεί χρησιμοποιείται; στα ιδιαίτερα φυσικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος και στη δυναμική του δημόσιου χώρου καθώς αστικός και υπαίθριος χώρος συμβάλλουν οργανικά στη διαμόρφωση ενός παραστασιακού γεγονότος. Στο καλλιτεχνικό πεδίο της χοροθεατρικής performance, αναδεικνύονται οι συνάψεις performance & dancetheatre: το ζωντανό σώμα, ο ζωντανός χώρος, και η σχέση τους με την προσωρινότητα της χρονικότητας, ο χρόνος, η έννοια «σύγχρονο» και μαζί με αυτή η έννοια «παρόν». Η dancetheatre Performance αποτελεί νέο δυναμικό πεδίο υλικότητας, ενσάρκωσης, χωρικότητας και χρονικότητας στη σύγχρονη τέχνη. Αποτελεί ιδανικό τόπο ώστε διατυπώνοντας διαφορετικά την κανονικότητα- με τη συμπερίληψη μη κανονικοτήτων, να επιτελέσουμε ακτιβιστικό ρόλο στα κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισμικά πράγματα του ιστορικού μας χρόνου ώστε να διαμορφωθούν ανάλογα με τις επιθυμίες και ανάγκες μας «επί τω βέλτιστω».

Λέξεις κλειδιά: δημόσιος χώρος, χοροθεατρική performance

Βιβλιογραφικές Αναφορές:
Γαλάνη, Μ. (2010 β). Ο χορός στην εκπαίδευση, εκδ. Ίων Έλλην, Αθήνα.
Γαλάνη, Μ. (2018). Αντιγόνη: ώθηση για διαδράσεις δημόσιου χαρακτήρα – performances σε τόπους κοινωνικής, πολιτικής, αρχιτεκτονικής και αρχαιολογικής σημασίας, Πρακτικά 2oυ Επιστημονικού Συνεδρίου Παραστασιακές τέχνες στην εκπαίδευση: συλλογικότητα, σκέψη και εμπειρία, εκδ. Πανεπιστημίου Πάτρας.
Cooper Albright, Α. (2016). Χορογραφώντας τη Διαφορά: το Σώμα και η Ταυτότητα στο Σύγχρονο Χορό, μτφ Μιχαλοπούλου Ε., Επμλ Μπαρμπούση Β., εκδ. Νήσος, Αθήνα
Cooper Albright, Α. (2011). Situated Dancing: Notes from Three Decades in Contact with Phenomenology, Dance Research Journal, Vol. 43, No. 2 (Winter 2011), pp. 7-18 Published by: Congress on Research in Dance.
Heidegger, Μ. (2006). Η τέχνη κι ο χώρος, εκδ. Ίνδικτος, Αθήνα.

“Χορογραφώντας” το Εσωτερικό Τοπίο: η Πρακτική του Ιαπωνικού Butoh στην Εκπαίδευση της Ζωντανής Τέχνης της Performance
Μαρία Λάππα, χορογράφος, εκπαιδεύτρια Σωματικού Ανθρωπολογικού Θεάτρου και performance artist
Γεννημένο στην μεταπολεμική Ιαπωνία του 1959 από τους Tatsumi Hijikata και Kazuo Ohno, το Butoh ανθίζει και εκκολάπτεται, υπό την προστατευτική σκιά της avant-garde των δεκαετιών του 1950 και του 1960, επηρεασμένο βαθειά από τον Γερμανικό Εξπρεσιονισμό (Die Neue Tanz) και το Θέατρο της Σκληρότητας του Αντονέν Αρτώ.
Έχοντας νωπή ακόμη την εμπειρία του ολοκαυτώματος της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, το Ιαπωνικό Butoh, συστήνεται ως μια «χορευτική πρακτική εξέγερσης του σώματος», ως μια αντίδραση στην αυστηρή καθορισμένη φόρμα του Δυτικού και του Ιαπωνικού Παραδοσιακού Χορού, ασκώντας κριτική στα κίνητρα και τις προθέσεις που κινούν και μετακινούν το ανθρώπινο σώμα στο πεδίο του κλασικού και σύγχρονου χορού .
Στην παρούσα εισήγηση θα πλοηγηθούμε στα ιστορικά δεδομένα του Ιαπωνικού Butoh ως ριζοσπαστική καλλιτεχνική δράση, από το 1959 έως και σήμερα. Εξετάζοντας τους κοινούς τόπους, τις συγκολλητικές ουσίες και τα ριζώματα που αναδύονται στις διαδικασίες μετάδοσης της πρακτικής, στην εκπαίδευση της Ζωντανής Τέχνης της Performance
Έχοντας ως κοινή συνισταμένη το σώμα του Επιτελεστή, ένα σώμα που «επιτελεί» αλλά και «επιτελείται» παράλληλα, μελετούμε την πρακτική του Ιαπωνικού Butoh ως μια κοινή συνιστώσα στην πολύσημη «εξίσωση» της Επιτέλεσης της Ζωντανής Τέχνης.

Performative Systems
Ελένη Κολλιοπούλου, Εικαστικός, Ερευνήτρια, Ακαδημαϊκή υπότροφος Παν. Πελοποννήσου, Τμήμα Παραστατικών και Ψηφιακών τεχνών
Στην εισήγησή μου θα αναφερθώ στη μεθοδολογία και το εννοιολογικό πλαίσιο δυο research projects/ performative systems της διδακτορικής μου έρευνας: Waste-is-land (2018), Sky-field (2019) και στο ΚΥΤΤΑΡΟ(2021) το οποίο πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του 2^ου Φεστιβάλ Λυκαβηττού, ‘Δυο λόφοι’ στην Αθήνα. Τα performative systems είναι μια σειρά συμμετοχικών δράσεων με άξονα τη δυναμική της ομάδας (ongoing research). Αποτελούν είναι κομμάτι της καλλιτεχνικής έρευνας που ξεκίνησε στα πλαίσια της διδακτορικού μου (2016-2020, Ulster University). Η έρευνα μου τιτλοφορήθηκε “The body of the relationship: a practice-based exploration of the relationship between the body and its environment informed by the notion of Butoh-body”.
Τα Performative systems στηρίζονται εννοιολογικά στις έννοιες ‘Acting Intuition’ και ‘Body without organs’ και λειτουργούν ως χώροι-χρόνοι πειραματισμού πάνω στην δημιουργική συνθήκη της ‘συνάντησης’ (encounter) με αυτό που είναι έξω από μας (αντικείμενα, χώρος, άνθρωποι) διερευνώντας τη δημιουργία μη-ιεραρχικών τρόπων λειτουργίας μέσα στη δυναμική της ομάδας.
Οι πρώτες δυο δράσεις πραγματοποιήθηκαν σε εσωτερικό χώρο και είχαν ως αφετηρία την ελεύθερη απόδοση Butoh-fu (σημειογραφία Butoh) σε εικαστικές εγκαταστάσεις στις οποίες οι θεατές/ κοινό καλούνταν να λάβουν ενεργό ρόλο και να τις ενεργοποιήσουν ανταποκρινόμενοι σε κάποιο ευρύτερο πλαίσιο οδηγιών που τους δίνονταν. Το Butoh-fu παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα ως προς το γεγονός ότι δεν πρόκειται για περιγραφή χορογραφημένων κινήσεων στο χώρο αλλά για οραματισμούς (mental imageries) οι οποίοι μεταδίδονται στους Butoh dancers είτε λεκτικά (οπότε προσομοιάζουν με την ποίηση) είτε σαν εικόνες (κολάζ πινάκων ζωγραφικής). Το ΚΥΤΤΑΡΟ είναι η εξέλιξη αυτών των performative systems και πραγματοποιήθηκε σε εξωτερικό χώρο. Αυτό το τελευταίο Performative system δανείζεται τη μορφή του από τη βιολογία και την έννοια του κυττάρου ως μια δομή που αναπλάθεται σε επαφή με τον περιβάλλοντα χώρο.

Λέξεις κλειδιά: συμμετοχική δράση, συνάντηση, performative installation, Butoh

“Μια άχρονη, χωρική μετατόπιση” Σύγχρονη χορογραφία και performance σε αρχαιολογικούς χώρους
Σπύρος Κουβαράς, Χορογράφος, Χορευτής
Ερευνώντας, τα τελευταία χρόνια, σύγχρονες χορογραφικές πρακτικές εντός χώρων βαρύνουσας πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς, δεν προσπαθώ να μνημονεύσω την ιστορία και τη μνήμη αλλά να δράσω παρεμβατικά και να εμπλακώ κριτικά με αυτή. Μέσα από το σύγχρονο έργο τέχνης, η μνήμη προσεγγίζεται ως ένα ευμετάβλητο στοιχείο που μεταβάλλεται διαρκώς κατά την αποκάλυψη της στο επιτελεστικό παρόν και, τρόπο τινά, επικαιροποιείται διαμέσω της αλληλεπίδρασης του χώρου με την χορογραφική, ηχητική και εικαστική παρέμβαση. Με την δημιουργία σύγχρονων χορογραφικών έργων σε αρχαιολογικούς χώρους, πρόθεση μου είναι να προκληθεί μια στιγμιαία χωρική δόνηση, μια νέα εμπειρία “διάνοιξης” του αρχαιολογικού χώρου και μια επανασύνδεση του με το σύγχρονο σώμα και το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον. Ουσιαστικά, η χορογραφία, μέσω και της εφήμερης “συμβίωσης της” με τα αρχαιολογικά ευρήματα δημιουργεί θα έλεγα η ίδια, ένα νέο τοπόσημο μέσα στον μνημειακό χώρο και καλλιεργεί κατά την διάρκεια της performance μια εσωτερική, υποκειμενική ροή της αίσθησης του χρόνου στον θεατή η οποία και υποβάλλει μια αναστοχαστική εμπειρία. Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε πως μια μορφή “ζωντανού παρόντος” αναδύεται, που ενώ δεν διακρίνεται απο κάποια σαφή χρονικότητα, χαίρει εσωτερικής διαφοροποίησης και μοιάζει να είναι ταυτόχρονα εν στάσει και ρέουσα σύμφωνα με όρους φαινομενολογίας. Η άχρονη αυτή, χωρική, μετατόπιση που συντελείται, δημιουργεί κατά κάποιο τρόπο μια νέα, δεύτερη ροή στο εσωτερικό της συνείδησης, διεισδύοντας στα βάθη της ενθύμησης και της φαντασίας του θεατή/επισκέπτη του χώρου. Μέσα απο την χορογραφική μου έρευνα και τη δημιουργία έργων σύγχρονου χορού σε αρχαιολογικούς χώρους, θα έλεγα πως επιθυμία μου είναι οι, κατά κάποιο τρόπο, στείρες ξεναγήσεις σε ιστορικούς χώρους, που σου επιβάλουν να δεις κάθε τι με την σειρά του, να μετατραπούν σε εμπειρικά ταξίδια καλλιτεχνικής αλληλεπίδρασης. Με ενδιαφέρει οι χώροι αυτοί να είναι διαδραστικοί, να αναβιώνουν μεν την ιστορικότητα του τόπου, αλλά και να διεγείρουν το πνεύμα και τη μνήμη με τρόπο που να προωθείται η κριτική διερεύνηση και η προσωπική βιωματική εμπειρία. Υπό αυτό το πρίσμα, η διαδρομή/επίσκεψη σε ανάλογους τόπους, θεωρώ οτι πρέπει να αποτελεί καταρχήν μια εμπειρία αναρώτησης και ανακάλυψης. Τα ερωτήματα λοιπόν που προκύπτουν απο την δημιουργία σύγχρονων performances σε αρχαιολογικούς χώρους, συνοπτικά επικεντρώνονται γύρω απο:
– Tη συνύπαρξη του ιστορικού στοιχείου με τον σύγχρονο χαρακτήρα της νέας διαμόρφωσης.
– Τη σχέση του αρχαιολογικού χώρου με το ευρύτερο τοπίο και την κοινωνία.
– Την αναβίωση της μνήμης και της μετάδοσης της αρχαιολογικής πληροφορίας στον θεατή/επισκέπτη μέσω σύγχρονων καλλιτεχνικών πρακτικών.

«Performance – ORBITAL, ο επανασχεδιασμός του καλλιτεχνικού έργου η προσαρμογή του και η παρουσίασή του σε διαφορετικό περιβάλλον
Ιωάννης Καρούνης, χορογράφος, performer, δάσκαλος χορού
Tο Orbital στο δημόσιο χώρο. Η παρουσία του έργου στο δημόσιο χώρο σηματοδοτεί τις προθέσεις του δημιουργού για ισορροπία και παρουσιάζει την σημαντική αλλά και συμπαντική έννοια της ισορροπίας που επιδιώκει κάθε άνθρωπος στην ζωή του πάνω στον πλανήτη. Ο Ιωάννης Καρούνης ως δημιουργός επιλέγει τις πόλεις ως πυρήνες ζωής που καταγράφουν και εκπέμπουν ασταμάτητα τις επιθυμίες των περαστικών να χαράξουν και να αποτυπώσουν την δική τους διαδρομή. O performer βρίσκεται σε τροχιά με τον πλανήτη του, με τους πολίτες, αλλά και την πόλη. Όλα τα στοιχεία περιστρέφονται γύρω του, αντιπροσωπεύοντας τον καθημερινό άνθρωπο μέσα στα εκατομμύρια ανθρώπους και καταστάσεις, στην αέναη προσπάθεια να ισορροπήσει.
Ο Ιωάννης Καρούνης ως παρατηρητής από την θέση του performer, φιλτράρει τις συμπεριφορές – αντιδράσεις, των θεατών και μαζί με αυτές διαμορφώνει την performance Orbital. Η έκπληξη των θεατών και η αναπάντεχη συνάντηση τους με το έργο στο κέντρο της πόλης, δημιουργεί ένα πεδίο διαλόγου και προβληματισμού των θεατών με τον δημιουργό, αλλά και των θεατών μεταξύ τους, προσπαθώντας να καταλάβουν και να συμμερισθούν την προσπάθεια του ανθρώπου για ισορροπία. Ενδεικτικό και αντιπροσωπευτικό είναι το οπτικοακουστικό υλικό το οποίο σας παρέχουμε με την μορφή φωτογραφιών και βίντεο από την παρουσίαση του έργου στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ο Ιωάννης Καρούνης αναφέρει: “Έχω την ευκαιρία να υπάρξω σε μία δοκιμασία που είναι κάθε φορά σα να την προκαλώ και να την αναζητώ από πολύ μικρός. Ήρθε η ώρα να αναμετρηθούν το μυαλό και το σώμα και να τα σταθεροποιήσω στην ζυγαριά της ύπαρξης, να παρασύρω τα συναισθήματα και τις συγκινήσεις σε ένα ταξίδι μοναδικό και πρωτόγνωρο χωρίς εικασίες και προβλέψεις. Ένα ταξίδι που το μοναδικό στοιχείο που γνωρίζω για αυτό είναι ότι το όχημα και ο επιβάτης είμαι εγώ. Ο προορισμός είναι η συνειδητοποίηση της στιγμής του παρόντος όπου το παρελθόν και το μέλλον δρουν ταυτόχρονα και με προσκαλούν στο χορό της ανάμνησης και της επιθυμίας που τα πάντα είναι πιθανά. Αποτελώ αισθητήρα του σύμπαντος. Είμαι πομπός και δέκτης χωρίς σύνορα, που με διαπερνούν τα απέραντα όρια μου.”
Ο Γιάννης Καρούνης ως χορογράφος-performer-δάσκαλος χορού δεν σταματά να πειραματίζεται με την αέναη κινητικότητα των ανθρωπίνων σωμάτων σε σχέση με το χώρο και τον χρόνο. Έχει ως σύμμαχο την βαρύτητα και τα στοιχεία της ύλης που τον περιβάλλουν. Τα τελευταία χρόνια έχει πειραματιστεί με τα σχήματα και τους όγκους των υλικών σε 3 solo έργα-performances : ORBITAL – NATURE – CONSTRUCT τα οποία παρουσιάστηκαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Β3 Performance Εθνοτικές Διακρίσεις, Ρατσισμός, Προσφυγικό, Διαπολιτισμική Εκπαίδευση

Ετερότητα και επικοινωνία
Κώστας Μπακιρτζής, αναπλ. καθ. Παιδαγωγικής Σχολής Α.Π.Θ., ψυχοπαιδαγωγός – ψυχοκοινωνιολόγος, εμψυχωτής ομάδων – ψυχοθεραπευτής, Ινστιτούτο Βιωματική παρέμβαση NDI, Θεσσαλονίκη
Τα θέματα των εθνοτικών διακρίσεων, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας συνδέονται με το ευρύτερο θέμα αποδοχής της ετερότητας και της κατανόησής της ως προϋπόθεση ύπαρξης τόσο του ψυχικού όσο και του κοινωνικού κόσμου. Η σχέση με το διαφορετικό επιτρέπει τη μάθηση και την ανάπτυξη, την ανακάλυψη και τη δημιουργία σε όλους τους τομείς. Οι διακρίσεις σε κάθε τους μορφή συνδέονται με τον φόβο και τον περιορισμό αν όχι και την άρνηση της επικοινωνίας με τον διαφορετικό Άλλο, τον ξένο, τον άγνωστο, κάτι που οδηγεί στην εγκατάσταση υπεραμυντικών μηχανισμών γενίκευσης των κινδύνων, εις βάρος τόσο της προσωπικής όσο και της κοινωνικής ζωής. Το πρόβλημα δεν είναι πρωταρχικά ψυχολογικό, θεσμικό ή κοινωνικό παρόλη τη διαλεκτική τους σχέση. Το ψυχολογικό γεννιέται μέσα στο κοινωνικό και αντίστροφα. Κομβικό σημείο συνάρθρωσής τους είναι το συγκινησιακό φαινόμενο. Αυτό συνεπάγεται ότι ο διαφορετικός Άλλος δεν συνιστά αποκλειστικά επιφάνεια προβολής των ασυνείδητων επιθυμιών και φόβων, αλλά πρώτα και κύρια γενεσιουργό οντότητα του Εαυτού μέσα από την εμπειρία συνάντησης και επι-κοινωνίας που συν-κινεί. Οι άνθρωποι, ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, κυριαρχούμαστε από το φόβο του άλλου. Συχνά κάθε προσπάθεια αλλαγής που κάποιοι αποτολμούν καταπνίγεται από αντιδράσεις ανάλογες του μεγέθους της αλλαγής που προτείνεται, ιδιαίτερα από αυτούς που αισθάνονται περισσότερο τον φόβο αυτό και αμύνονται υπέρμετρα χρησιμοποιώντας τη βία σε κάθε της μορφή, την επιβολή και την καταστολή. Το φαινόμενο της συνάντησης, δηλαδή της επι-κοινωνίας είναι κομβικής σημασίας. Αποτελεί μια επιτελεστική ή τελεστική διαδικασία που εκτός των άλλων τα σώματα συναντιούνται με παραστάσιμο τρόπο. Είναι μια μορφή κοινωνικής performance. Αν δεν παραμείνουμε στις γνωστές από τα μαθηματικά τους μοντέλα γραμμικές θεωρίες της επικοινωνίας και θελήσουμε να το δούμε ως σχέση μεταξύ των επικοινωνούντων προσώπων θα διαπιστώσουμε πολύ γρήγορα ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει παραμένοντας αποκλειστικά στο επίπεδο του πομπού-δέκτη ή του μηνύματος και των διεργασιών εκπομπής και λήψης του. Όπως δεν μπορούμε να παραμείνουμε αποκλειστικά στο επίπεδο των γνωστικών λειτουργιών των εμπλεκομένων προσώπων, όσο και αν λόγοι επιστημολογικοί περιορίζουν τη μελέτη σε αυτές. Ούτε μπορούμε επίσης να παραμείνουμε αποκλειστικά στη μελέτη των κοινωνιολογικών φαινομένων που διέπουν την ανθρώπινη επικοινωνία. Η ολοκληρωμένη μελέτη απαιτεί ολιστική και έτσι ψυχοπαιδαγωγική και ψυχοκοινωνιολογική προσέγγιση. Στο μέτρο που η σύγχρονη performance σχετίζεται με την έρευνα πάνω στο κοινωνικό-πολιτικό και τις διανθρώπινες επαφές η παραπάνω προσέγγιση συνιστά δομικό μεθοδολογικό εργαλείο.

Βιβλιογραφικές αναφορές:
Boumard P. Lapassade G. Lobrot M. Le mythe de l`identité, Apologie de la Dissociation. Εδ. Economica, Παρις, 2006.
Lobrot M. Ζώντας Μαζί. Εκδ. Αρμός, 2015.
Από την ηδονή στην τρέλα, Εκδ. Αρμός, Αθήνα, 2018.
Μπακιρτζής Κ. Επικοινωνία και αγωγή. Εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 2002.
Ποταμιάνος Γρ. Παπαστάμου Στ. Θεωρίες Προσωπικότητας και Κλινική πρακτική. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα. 2002.

Λέξεις κλειδιά: Ετερότητα, επικοινωνία, συγκίνηση, διαφορετικός Άλλος, υπεράμυνες.

Χρόνος, τόπος, βίωμα: τέχνη και επιτέλεση μιας διαπολιτισμικής συνάντησης στο καλλιτεχνικό πρότζεκτ “Household Construction“
Βασιλική Παπαγεωργίου, Δρ Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Ανεξάρτητη Ερευνήτρια, Διδάσκουσα 407/80, Τμήμα Μουσειολογίας, Παν/μιοΠατρών, Πέγκυ Ζάλη, Εικαστικός, Αρχιτεκτόνισσα, Υπ. Διδάκτωρ Παν/μιο Θεσσαλίας, Ιωάννα Μίτζα, Εικαστικός, Μουσικός
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 καταγράφεται ένα από τα μεγαλύτερα μεταναστευτικά ρεύματα στη μεταπολεμική ευρωπαϊκή ιστορία, των Αλβανών προς την Ελλάδα. Αποτελώντας μια κομβική ιστορική συγκυρία για τη μεταπολιτευτική ελληνική ιστορία, η συγκεκριμένη μαζική μετακίνηση δρα ως μετασχηματιστικός παράγοντας που εμπλέκει διαπολιτισμικά και επηρεάζει αμφότερες τις πλευρές της συνάντησης αυτής.
Στην προτεινόμενη εισήγηση παρουσιάζουμε την παραπάνω θεματική ως καλλιτεχνική ιδέα που θα αναπτυχθεί σε ένα υπό υλοποίηση project. Πρόκειται συγκεκριμένα για το «Household Construction», μια πολύμορφη σύνθεση δρώμενων που εκτυλίσσονται γύρω από τη βασική ομώνυμη έκθεση.
Η έκθεση περιλαμβάνει μια ηχητική πολυθεματική σύνθεση σε μορφή ηχητικού τοπίου, βασισμένη σε αρμονικές Ηπειρώτικων μοιρολογιών μαζί με αιθέριους καλοκαιρινούς ήχους, καθώς και στιχουργία από αφηγήσεις Μεγαρικών μοιρολογιών και αποσπάσματα συνεντεύξεων.
Την έκθεση πλαισιώνουν μακέτες από χαρτόνι σε φυσική κλίμακα από αρχιτεκτονικά στοιχεία οικιακών χώρων που φιλοξένησαν Αλβανούς μετανάστες κατά την περίοδο της χρονιάς 1992, ενώ παράλληλα είναι εδώ ενταγμένα και βίντεο -ντοκουμέντα τηλεοπτικής ειδησεογραφίας από την ίδια χρονιά, βίντεο αφηγήσεων, καθώς και ένα μπαλόνι σε σχήμα συνοριογραμμής Αλβανίας-Ελλάδας.
Το πρότζεκτ περιλαμβάνει έντυπο με θεματική τη “μαύρη εργασία” και τις εργασιακές συνθήκες του Αλβανικού πληθυσμού στην Ελλάδα, με επίκεντρο την έμφυλα καταμερισμένη εργασία (γυναίκες οικιακές βοηθοί – άντρες σε οικοδομικές και αγροτικές εργασίες).
Στο πλαίσιο του πρότζεκτ και της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν ομιλίες από τα άτομα που θα συμμετέχουν στη παραγωγή του περιεχόμενου του εντύπου, όπως οι καλλιτέχνες, οι διοργανωτές, οι επιμελήτριες και οι θεωρητικοί- κοινωνικοί επιστήμονες. Επίσης θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις και εκπαιδευτικές δράσεις για μαθητές.
Το πρότζεκτ έχει ως αφετηρία του κατ’ αρχήν τα προσωπικά βιώματα των βασικών του συντελεστών, που άλλωστε συναποτελούν το γυναικείο καλλιτεχνικό δίδυμο «1992». Το 1992 αποτελεί χρονιά πυκνών δραματικών γεγονότων, και μια συμβολική επιτομή της αλλαγής στις ζωές των δύο καλλιτέχνιδων, προερχόμενων από Αλβανία η μία και από την Ελλάδα η άλλη. Τότε, η πρώτη με την οικογένειά της μετακινείται από την Αλβανία και εγκαθίστανται στην Ελλάδα, ενώ την ίδια χρόνια δολοφονείται ο πατέρας της δεύτερης από έναν άντρα αλβανικής καταγωγής ο οποίος μόλις είχε φτάσει στον τόπο τους, τα Μέγαρα.
Το καλλιτεχνικό project βασίζεται σε, και εμπλουτίζεται από θεωρητικό λόγο, αναδεικνύοντας ζητήματα που ανέδειξε η πλούσια ανθρωπολογική και κοινωνιολογική έρευνα γύρω από την αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα.
Συνολικά παράγει μια διαλογική αφήγηση, που ανοίγει την συζήτηση παρά προσφέρει μονοδιάστατες ή κοινότοπες προσεγγίσεις που συχνά διαπερνούν τον λόγο (discourse) των μέσων (media), συχνά δε και της τέχνης. Η μεσολάβηση τριών δεκαετιών – 1992-2022– αποτελεί ένα διάστημα όχι τόσο μακρινό ώστε η καταγραφή των βιωμάτων να εγκλωβιστεί σε μία στατική μουσειακή έκθεση, αλλά ούτε τόσο κοντινό, ώστε να αγνοηθεί, περιμένοντας τον ιστορικό του μέλλοντος να το καταγράψει. Οι Αλβανοί στην Ελλάδα, οι Έλληνες και οι Αλβανοί μέσα στα 30 χρόνια συνύπαρξης και ώσμωσης, φωτίζονται με το πρότζεκτ που αξιοποιεί την σύγχρονη τέχνη και τις δυνατότητες της performance σε συνδυασμό με τον θεωρητικό λόγο και τις πολιτικά επείγουσες ανησυχίες και τους προβληματισμούς που αυτός θέτει.

Λέξεις κλειδιά: μετανάστευση, διαπολιτισμικότητα, επιτέλεση, τέχνη, ανθρωπολογία

Βασικές βιβλιογραφικές αναφορές:
Βασιλική Παπαγεωργίου, Από την Αλβανία στην Ελλάδα, Τόπος και Ταυτότητα, Διαπολιτισμικότητα και Ενσωμάτωση. Μια ανθρωπολογική προσέγγιση της μεταναστευτική εμπειρίας, Νήσος, 2011.
Γιάννης Σταυρακάκης και Κωστής Σταφυλάκης, (επιμ.), Το πολιτικό στη σύγχρονη τέχνη, Αθήνα: Εκκρεμές, 2008.

Η λογοτεχνία με αναφορές ετερότητας σε μια προσπάθεια προσέγγισης του αλλοδαπού μαθητή
Βασιλική Ρεσβάνη Υποψήφια Διδάκτωρ Παν/μιου Πατρών
Οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες δημιουργούν νέες προκλήσεις και αναζητήσεις στο χώρο της Εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο αυτό, καθίσταται επιτακτική και η αναδιαμόρφωση του σχολείου που θα αγκαλιάζει και θα φροντίζει όλους τους μαθητές απ’ όπου και αν προέρχονται. Εντός αυτών των πολυπολιτισμικών πλέον σχολείων οι εκπαιδευτικοί καλούνται να αντιμετωπίσουν με επιτυχία ζητήματα ετερότητας, συχνά κάτω από αντίξοες πολιτισμικά συνθήκες. Ένα πλαίσιο για τη δημιουργία ενός κλίματος αποδοχής της διαφορετικότητας στην τάξη με στοχευμένες ενέργειες ενδυνάμωσης της ομάδας των μαθητών αλλά και τρόπων προσέγγισης των αλλοδαπών μαθητών θα επέφερε μια αρμονική συνύπαρξη και μία γόνιμη αλληλεπίδραση. Τόσο οι αλλοδαποί μαθητές όσο και οι γηγενείς μαθητές έχουν ανάγκη να γνωρίσουν κάτι διαφορετικό, να μάθουν να παίρνουν και να δίνουν σε γνώσεις και εμπειρίες. Τα διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα που έχουν ζήσει οι αλλοδαποί μαθητές μπορούν να αποτελέσουν ευκαιρία για νέες γνώσεις. Σε αυτό το σημείο η λογοτεχνία με αναφορές ετερότητας έχει το δικό της ρόλο στο πρόγραμμα διδασκαλίας. Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο σενάριο διδασκαλίας που θα παρουσιαστεί στην παρούσα εισήγηση να χρησιμοποιήσει κείμενα που αναφέρουν την ετερότητα και να βοηθήσει τους μαθητές του να αναζητούν μέσα από το λογοτεχνικό κείμενο στοιχεία, λέξεις, αναφορές που παραπέμπουν στην χώρα προέλευσης του αλλοδαπού συμμαθητή τους. Έτσι τόσο οι μαθητές όσο και ο νέος μαθητής νιώθουν ότι επικοινωνούν, ότι συνεργάζονται, ότι μαθαίνουν. Στην παρούσα εισήγηση θα παρουσιαστούν σενάρια διδασκαλίας για την ετερότητα με λογοτεχνικά αποσπάσματα από την εργογραφία του Μάνου Κοντολέων. Είναι σενάρια τα οποία έχουν συγκεκριμένη δομή και συνοδεύονται από φύλλα εργασίας. Τα σενάρια αυτά έχουν διαμορφωθεί, αναμορφωθεί μετά από σεμινάρια σε εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και υπηρετούν μια διαφορετική προσέγγιση της ετερότητας. Δεν απαιτείται ο αλλοδαπός μαθητής να αλλάξει και να αφομοιωθεί στη νέα πραγματικότητα αλλά να αποτελέσει κοιτίδα νέας εμπειρίας και γνώσης και με αυτόν τον τρόπο να νιώσει και ο ίδιος αποδεκτός και χρήσιμος για την τάξη του. Σε ένα δεύτερο επίπεδο ο αλλοδαπός μαθητής γίνεται μία ζωντανή μαρτυρία σε πραγματικό χρόνο και τόπο. αυτοβιογραφούμενος μέσα από την πρακτική της Performance.

Λέξεις-κλειδιά: ετερότητα, λογοτεχνία, πολυπολιτισμική τάξη, σενάρια διδασκαλίας

Νόστος – μια performance για τη μνήμη και την πατρίδα της
Κατερίνα Ταγαρά, Δραματοθεραπεύτρια
Ξεκινάς μ΄ αυτό που έχεις. Ή μήπως όχι; Έλλειψη
Μπαίνω στη θάλασσα να συναντήσω τα τεθνεώτα σώματα του ονείρου σε μία πραγματικότητα που ονομάζεται Αδριατική ή Αιγαίο ή ό,τι
Υπάρχει εκεί ένα όριο που δεν μπορεί να ξεπεραστεί. Μία ανάσα από την πόλη , σε μία αστική πλαζ ,μου προσφέρεται μία στιγμή αθωότητας και πίστης . Κάτι θα με βαστάξει. Το προσωπικό τραύμα συναντάει το συλλογικό καθώς επιστρέφω σε μια ακαθόριστη αλήθεια. Η μνήμη αφηγείται. Και ο πυρακτωμένος ήλιος βυθίζεται μαζί μου στη νοσταλγία της θάλασσας.
Μία γυναίκα που κοιτάζει τη θάλασσα , μία γυναίκα που κυοφορεί την πράξη ,σε μία performance που ετοιμάζεται να αναδυθεί από το βυθό της μνήμης. Σε ένδεια . Το σώμα της performer , σώμα φορέας , σώμα όχημα , σώμα παρηγοριά. Σώμα που της ανήκει ή που της ανήκε κάποτε. Σώμα που περισσεύει , στερημένο από την ιστορία του, αντικείμενο διαβουλεύσεων που εγγράφεται σε διεθνείς συνθήκες, ασήμαντο , ξένο ,σε λάθος πλαίσιο. Σώμα πρόβλημα. Σώμα πρόσφυγας.
Δεν ανήκει πουθενά, δεν έχει ταυτότητα ,σε ένα τράνζιτ διαρκείας. Όμως. Η performer ξεκινά.
Μέσα της η θάλασσα ξεβράζει κορμιά. Ποιητικές εκδοχές σωμάτων.
Ποιός βλέπει ;
Το σώμα, το ασυνείδητο και η τέχνη της performance . Απέναντι ,τα εκατομμύρια των εκτοπισμένων που προστίθενται διαρκώς στο ποτάμι της προσφυγιάς, αποτέλεσμα πολέμων , εμφύλιων συρράξεων, ολοκληρωτικών καθεστώτων και ανελευθερίας. H παγκόσμια κοινότητα, και στα καθ΄ ημάς η δημοκρατική Ευρώπη, παρακολουθεί την τελευταία δεκαετία το κύμα των προσφυγικών ροών και καλείται να αντιδράσει , να δώσει λύσεις , να ενσωματώσει σε μία διχασμένη και μάλλον ξενόφοβη κοινωνία ανθρώπους με διαφορετική κουλτούρα, γλώσσα, θρησκεία, ενδεείς και σε ανάγκη, παράλληλα με την προσπάθεια της να αντιμετωπίσει δικά της εσωτερικά προβλήματα όπως η άνοδος του ρατσισμού , η οικονομική κρίση και η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού λόγω ανισοτήτων. Πως στέκεται η τέχνη της performance απέναντι στην προσφυγική κρίση; Ποιά τα εργαλεία της; Πως υφαίνει το συνεχές μιας κοινωνίας σε κρίση , τι επιλέγει να απομονώσει και να φωτίσει; Ποιά ιστορία αφηγείται; Μπορεί να συναντήσει το συλλογικό μέσα από τη διεργασία εκείνου που εμφανίζεται κάθε φορά, με την αλήθεια της σάρκας που συνομιλεί με την μνήμη και διαπραγματεύεται την έννοια της πατρίδας ως ταυτότητα ως τόπο όπου μπορώ να έχω όνομα, δηλαδή να είμαι;
Η performance Νόστος (ΚΕΔΙΒΙΜ Πανεπιστημίου Πατρών – Πρόγραμμα Performance Θεωρία και Πρακτική Εφαρμογή, 2021) επιχείρησε μέσα από μία τελετουργία μνήμης και ποιητικής απόδοσης του προσφυγικού λόγου να απαντήσει, με την αλήθεια της, σ αυτό. Το βλέμμα οφείλει.

Β4 Performance Περιβαλλοντική Εκπαίδευση & Ακτιβισμός

Performance και ακτιβισμός αλληλεπιδρούν και μας εκπαιδεύουν για περιβαλλοντικά θέματα
Χρυσή Κ. Καραπαναγιώτη, Αναπλ. Καθηγήτρια, Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Πατρών
Φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξημένη ερευνητική δραστηριότητα στο θέμα της αλληλεπίδρασης του ακτιβισμού με την τέχνη της performance για περιβαλλοντικά θέματα. Τα βασικά ερωτήματα εξακολουθούν να υπάρχουν όπως ποια είναι η αντίληψη για το περιβάλλον που υπάρχει επιθυμία να προστατευτεί, ποιος δίνει τις πληροφορίες για τα προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, κλπ. Μία τάση των δράσεων είναι η επαφή με τη φύση και η εκ νέου δημιουργία μίας σχέσης που δεν θα μας οδηγεί σε συμπεριφορές ενάντια στη φύση αλλά μαζί της [1]. Άλλη τάση των δράσεων είναι η ενημέρωση του κοινού για περιβαλλοντικά προβλήματα. Υπάρχουν παραδείγματα με δράσεις από μεμονωμένα άτομα [2] ενώ υπάρχουν δράσεις από μεγάλες ομάδες [3]. Πολλές δράσεις σχετίζονται με άλλα πολιτικά θέματα όπως φεμινισμός και καπιταλισμός [2]. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο υπάρχει ανησυχία και διερεύνηση σε σχέση με τη χρηματοδότηση αλλά και τη χορηγία της επικοινωνίας της δράσης και την ανοχή των δυνάμεων καταστολής και πως αυτή υποστηρίζεται. Επίσης η αλληλεπίδραση performance και ακτιβισμού έχοντας πάντα το στόχο να αλλάξει συμπεριφορές και στάσεις μπορεί να οδηγηθεί σε δέσμευση των συντελεστών στο περιεχόμενο της πληροφορίας που θα πρέπει να διαδοθεί και στον τρόπο παρουσίασής του [4]. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ερωτηματικά σε σχέση με την ταυτότητα της δράσης ως προς το καλλιτεχνικό περιεχόμενο. Γενικότερα στις δράσεις με τη συμμετοχή του κοινού υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να υπερισχύσει το ηθικό κομμάτι της μετάδοσης της πληροφορίας σε σχέση με την ανάπτυξη κάποιου καλλιτεχνικού αποτελέσματος [5]. Έτσι παραμένει το ερώτημα για το αν μπορεί μία performance να είναι και τέχνη και ακτιβισμός παράλληλα. Θα πρέπει ο συμμετέχων να έχει από τη μία την αίσθηση της έμπνευσης και από την άλλη την ικανοποίηση του καλλιτεχνικού αποτελέσματος Βιβλιογραφικές Αναφορές:
[1] Katarina Djoric “Dscene Interview: Art Replanted with Zheng Bo” 26 Νοεμβρίου 2020.
[2] Amelia Wong-Mersereau, “Performing the Bride: Sexuality and the Environment in Kong Ning’s Marriage Series”, Master of Arts Thesis, Concordia University, Montréal, Québec, Canada, 2020.
[3] Evans Mel, “How Activists Made the Art World Wake Up to the Climate Crisis”, Frieze, Issue 209, 11 Φεβρουαρίου 2020.
[4] Kenn Watt, “Theatre in the Age of Climate Change, Participatory Performance, Activism, and the Limits of Change” Howlround Theatre Commons, 20 Απριλίου 2017.
[5] Claire Bishop, “Artificial Hells, Participatory Art and the Politics of Spectatorship” Verso Books, Ιούλιος 2012, 390 σελ.

Λέξεις κλειδιά: Περιβάλλον, Άτυπη Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Δράσεις, Συμμετοχή Κοινού

Becoming-Botanical
Josh Armstrong, Interdisciplinary Performance Director, Meryl Murman, Interdisciplinary Movement Artist
becoming-Botanical is a presentation by Josh Armstrong and Meryl Murman based on our co-authored article, Deconstruction as Repair: an ecological perspective on the Six Viewpoints, which applies Mary Overlie’s Six Viewpoints to ecological repair and human/plant relationship renewal. Throughout 2018 and 2019, we instigated an international multidisciplinary creative research project, becoming-Botanical that aimed to investigate and re-imagine human/plant relationships with a view towards a sustainable future. This multifacted project included the publication of an edited collection with over 50 international contributors in the arts, sciences, and humanities, and a series of somatic movement laboratories that enacted the critical framework of becoming-Botanical through communal and participatory settings.
Our collaborative research into becoming-Botanical aims to understand how postmodern deconstruction is an act of ecological repair. Our presentation – an interactive lecture – will explore the critical frameworks of the project, communicate the findings of the weekly somatic laboratories held in New Orleans from the Summer of 2018 through the Autumn of 2019, including a residential retreat in rural Mississippi, as case-study, and propose choreographic scores to our audience for engaging in these practices of deconstruction through text, sound, and video.
Our research is informed by ecological and postmodern philosophy, by Overlie’s Six Viewpoints — both as phenomenological and philosophical theory and practice — and culminates in reflections on practice-led research through the facilitation of becoming-Botanical somatic laboratories with a focus on the restorative qualities that emerge from the personal observations of regular participants as common themes. According to Overlie, the proper deconstruction of the Six Viewpoints should not be confused with ‘mistaken postmodernism’ and the resulting deconstruction appearing as collage, pastiche or Kitsch Art. Overlie’s deconstruction emphasizes the need for a sharp tool and an observant mind to disassemble the materials of performance to better understand and ultimately free them from the hierarchical structures acting upon them. This is not a deconstruction of demolition or damage, but of discovering that which was hidden or unknown — a process of reification that Overlie champions as the basis for art and science. Through the becoming-Botanical movement laboratories, we apply this performance-based deconstruction in contexts outside of theatre and performance and find that the Six Viewpoints as phenomenological and somaesthetic training can enable participants to mend psychic and emotional relationships with more-than-human life and make reparations and preparations for the inevitable end of the world.

Keywords: deconstruction, repair, postmodern, ecology, somatic

Σύμβολο της Αμοιβαιότητας ή Κρεμάστρες του Δημόσιου Χώρου
Ελένη Πολυχρονάτου, Εικαστικός, Διδάκτωρ Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης ΑΣΚΤ, Υπεύθυνη Έρευνας «Τέχνη και Περιβαλλοντικές Επιστήμες» Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Το «Σύμβολο της Αμοιβαιότητας ή Κρεμάστρες του Δημόσιου Χώρου» είναι ένα project κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικολογικής τέχνης για τη δημιουργία ενός νέου τρόπου και χώρου συγκέντρωσης και ανταλλαγής ρούχων, αγαθών ή τροφίμων θεμελιωμένο πάνω σε τρεις άξονες: 1) Τέχνη και Συμμετοχή του Θεατή, 2) Προσφορά στον Συνάνθρωπο και 3) Επαναχρησιμοποίηση της Ύλης / Κυκλική Οικονομία. Ως τέχνη, το project συμβάλλει στην αναβάθμιση της πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης αποδίδοντας στον καλλιτέχνη τον κοινωνικό και μορφωτικό του ρόλο στη διαμόρφωση της δημόσιας αισθητικής και στον θεατή τον ενεργό του ρόλο. Ως προσφορά, ενισχύει και εμπνέει το πνεύμα του Δώρου, της αμοιβαιότητας, της αλληλεγγύης και της συλλογικής δράσης. Ως επαναχρησιμοποίηση της ύλης, η δράση συμμετέχει στο πνεύμα της οικολογίας, καθώς η ύλη ως «ζωντανός οργανισμός» συνεχίζει το ταξίδι της μέσα στον κόσμο. Δημιουργούμε ένα τρόπο και ένα χώρο συγκέντρωσης και ανταλλαγής αγαθών με την γόνιμη αντίληψη που μετατρέπει προϊόντα τα οποία μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν από άχρηστα και παραπεταμένα, σε προϊόντα ωφέλιμα, αξιοποιήσιμα και εκμεταλλεύσιμα. Αναιρώντας τη σύμβαση που θέλει τον καλλιτέχνη να παράγει έργο και τον θεατή να το παρατηρεί εκτεθειμένο, καλούμε τον θεατή να συμμετέχει, να αλλάζει τη μορφή και να συμβάλλει στο περιεχόμενο. Η καλλιτεχνική αξία της μορφής παίρνει ως πνευματική βάση έναν αυτοδύναμο χώρο ουδέτερο από οικονομικές συναλλαγές. Ένας μικρός χώρος 90 x 180 εκ. γίνεται ένας τόπος / χώρος χωρίς την διαμεσολάβηση του χρήματος. Το project διαμορφώνεται έτσι ώστε να προκαλεί τον θεατή να κινηθεί και να αντιληφθεί το έργο μέσα από τη χειρονομία του, να βιώσει εντονότερα το περιβάλλον, το αποτέλεσμα της χειρονομίας του, τον εαυτό του και τον άλλο. Συμβάλλει ώστε να γίνει ο Θεατής κάτι παραπάνω από ένας απλός παθητικός δέκτης του έργου τέχνης και των διαδικασιών του και η δράση του να ενσωματωθεί στο καλλιτεχνικό αλλά και κοινωνικό περιβάλλον. Με το βλέμμα στραμμένο στον ωφέλιμο χαρακτήρα του έργου που συνδυάζει την οικολογία, την προσφορά και την τέχνη προχωρήσαμε από τον Μάρτιο του 2013 και συνεχίζουμε μέχρι σήμερα τη θεμελίωση του project σε πέντε δήμους της Αττικής με την συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών. Τέλος, το συγκεκριμένο έργο, πρακτικά και θεωρητικά, αναφέρεται σε έναν τρόπο με τον οποίο η αισθητική συμβάλλει στη διαμόρφωση της ατομικής και συλλογικής συνείδησης στη καθημερινότητα των ανθρώπων.

Λέξεις κλειδιά: Τέχνη, κυκλική οικονομία, συμμετοχή θεατή

Β5 Performance και Δημόσιος Χώρος, Τοποειδική Επιτέλεση (Site Specific)

Τοποειδικές παρεμβάσεις και αστικό τοπίο: οι αναζητήσεις του διακαλλιτεκνικού έργου Spirals
Χάρη Μαρίνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ερευνήτρια, performance maker, ιδρυτικό μέλος της ομάδας PartSuspended
Ο αστικός χώρος μπορεί να θεωρηθεί ως το πεδίο όπου η διαφορετικότητα, ανεκτικότητα και προοδευτικότητα είναι ευπρόσδεκτες. Όμως οι πρακτικές που εφαρμόζονται στον αστικό χώρο, η χρήση του και οι αρχιτεκτονικές επιλογές είναι συνδεδεμένες με έμφυλες κατηγοριοποιήσεις, την εξουσία, ιδεολογίες, κανόνες και ρυθμισμένα μοτίβα λειτουργίας. Η εισήγηση εξετάζει στον τρόπο με τον οποίο ο χώρος προσφέρει ευκαιρίες για νέες δυνατότητες σκέψης και δημιουργικής δράσης, καθώς και πώς η performance μπορεί να προσφέρει εργαλεία για παρεμβάσεις που μας καλούν να αναλογιστούμε πώς ο χώρος παράγεται και βιώνεται. Η έννοια της τοποειδικής (site-specicific) παρέμβασης και πώς αυτή διαμορφώνεται και αντικατοπτρίζεται στην καλλιτεχνική δημιουργία της σημερινής εποχής παρουσιάζει πολυπλοκότητα λόγω της άμεσης σύνδεσής της με tο δίκτυο της πόλης και των συστημάτων ελέγχου και περιορισμών. Η καλλιτεχνική τοποειδική performance αποκτά ιδιαίτερη σημασία αν αναλογιστούμε τη λειτουργία του χώρου κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, τη σχέση με το δομημένο περιβάλλον και τους περιορισμούς στο δημόσιο χώρο. Εστιάζοντας στην ομάδα καλλιτεχνών PartSuspended και στο πώς τα γυναικεία μέλη του πυρήνα της ομάδας δουλεύουν μέσω του περπατήματος, των δράσεων, της γραφής, και του video αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο δημιουργούν παρεμβάσεις σε εγκαταλελειμμένους χώρους προσβλέποντας στην εμπειρία μια ποιητικής εκδοχή της πόλης. Συγκεκριμένα μέσω του συνεχιζόμενου συνεργατικού και διακαλλιτεκνικού έργου SPIRALS (2013-σε εξέλιξη) αναζητούν τρόπους με τους οποίους μέθοδοι για την κατασκευή μιας performance μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία για να δημιουργηθούν νέα μονοπάτια εμπειριών μέσα στην πόλη, να ξεπεραστούν τα γεωγραφικά σύνορα, οι στερεοτυπικοί περιορισμοί του χώρου και να ενωθούν γυναικείες φωνές σε μια ανταλλαγή γλωσσών, πολιτισμών, προσωπικών αφηγήσεων και τρόπων έκφρασης. Οι παρεμβάσεις SPIRALS έχουν πραγματοποιηθεί σε διάφορες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο (Λονδίνο, Broadstairs, Coventry, Devon) Ισπανία (Βαρκελώνη, Agost), Σερβία (Βελιγράδι), Ελλάδα (Αθήνα), Ινδία (Puma). Χρησιμοποιώντας το σύμβολο της σπείρας ως σημάδι γίγνεσθαι, μεταμόρφωσης και συνειδητοποίησης η ομάδα PartSuspended καλεί καλλιτέχνες και κοινό να ξανα-επισκεφτούν και να διαμορφώσουν εκ νέου την εμπειρία του χώρου, την αίσθηση του ανήκω, του εφήμερου και του προσωπικού στοιχείου μέσα στον ιστό της σύγχρονης πόλης.

Λέξεις κλειδιά: αστικός χώρος, site-specific performance, αρχιτεκτονική, γυναικεία γραφή

Oι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι και οι μετασχηματισμοί του σεναρίου της ανεξαρτησίας: Ελευσίνα, καλοκαίρι 2021
Φίλιππος Χάγερ, Διδάκτωρ Θεατρολογίας, διδάσκων στο Canterbury Christ Church University (Ηνωμένο Βασίλειο)
Στο πρόσφατο βιβλίο του Street Theatre and the Production of Postindustrial Space, ο Αμερικάνος θεωρητικός David Calder διερευνά τους τρόπους με τους οποίους παραδείγματα γαλλικού θεάτρου δρόμου από τη δεκαετία του 1970 και μετά διαπραγματεύονται την αποβιομηχάνιση της οικονομίας και των αστικών τοπίων και την παράλληλη ανάπτυξη των μεταβιομηχανικών «βιομηχανιών» του πολιτισμού. Ακολουθώντας τη Sylvie Clidière, ο Calder ορίζει ως θέατρο δρόμου παραστάσεις που λαμβάνουν χώρα σε μη θεατρικούς χώρους, αυτό που αλλιώς ορίζεται και ως τοποειδικό θέατρο (σ. 8). Κεντρικό του επιχείρημα είναι ότι τέτοιες περιπτώσεις επιτελεστικών πρακτικών, ταυτόχρονα μαρτυρούν και συμμετέχουν στο μεταβιομηχανικό μετασχηματισμό της γαλλικής κοινωνίας. Αν και η ελληνική περίπτωση είναι διαφορετική σε πολλά επίπεδα, το αναλυτικό μοντέλο που προτείνει ο Calder είναι χρήσιμο και για την προσέγγιση τοποειδικών πρακτικών στην Ελλάδα από την τελευταία δεκαετία. Στην παρούσα ανακοίνωση, λοιπόν, θα παρουσιάσω κάποιες σκέψεις για τους Ελεύθερους Πολιορκημένους που παρουσιάστηκαν από την Ελένη Ευθυμίου στο παλαιό ελαιουργείο της Ελευσίνας το καλοκαίρι του 2021 σε συνάρτηση με τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές κρίσεις της τελευταίας δεκαετίας· κρίσεις που μετασχηματίζουν τον ιστό της ελληνικής κοινωνίας και τα αστικά της τοπία και που μοιάζουν να αμφισβητούν εκ νέου έννοιες όπως η (εθνική) ανεξαρτησία.
Κεντρική θέση στην ερμηνευτική μου προσέγγιση καταλαμβάνει η σκέψη της Diana Taylor σε σχέση με τη λειτουργία των πολιτισμικών σεναρίων ως οχήματα επιτελεστικής μετάδοσης της πολιτισμικής γνώσης και μνήμης: στόχος μου είναι να ανιχνεύσω τους τρόπους με τους οποίους η συγκεκριμένη παράσταση ανασυνθέτει αυτό που αποκαλώ το σενάριο της ανεξαρτησίας καθώς συνδιαλέγεται ταυτόχρονα με το αστικό περιβάλλον στο οποίο λαμβάνει χώρα και με το κείμενο του Διονυσίου Σολωμού. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ρωτώ: πώς συναντώνται οι «ελευθεροι πολιορκημένοι» του 1826 με τους σύγχρονους κατοίκους και το βιομηχανικό τοπίο της Ελευσίνας; Πώς μπορεί η μυθολογία του Μεσολογγίου να φωτίσει στην παρούσα ιστορική συγκυρία την προβληματική της ανεξαρτησίας και, αντίστροφα, πώς θα μπορούσε αυτή η μυθολογία να φωτιστεί από αυτήν την προβληματική ξανά και από την αρχή; Ξεκινώντας από τα παραπάνω ερωτήματα θα προσπαθήσω να καταδείξω τους τρόπους με τους οποίους η παράσταση της Ευθυμίου μοιάζει να σκιαγραφεί τους μετασχηματισμούς τους του συλλογικού φαντασιακού κοιτώντας τόσο προς τους ιδρυτικούς μύθους της εθνικής κοινότητας, όσο και προς το αστικό/βιομηχανικό τοπίο που την περιβάλλει.

Βιβλιογραφικές αναφορές:
Calder, David (2019). Street Theatre and the Production of Postindustrial Space: Working Memories. Manchester: Manchester University Press.
Taylor, Diana (2003). The Archive and the Repertoire: Performing Cultural Memory in the Americas. Durham and London: Duke University Press.

Λέξεις κλειδιά:
Ελευσίνα, ανεξαρτησία, βιομηχανοποίηση, κρίση

«ΠΕΚΤΡΙΕΣ: Μια Σειρά Τοποειδικών Επιτελέσεων»
Εριφύλη Βενέρη και Νάιρα Στεργίου (COMOTIRIO) εικαστικοί, ερευνήτριες
Το συνεργατικό σχήμα των εικαστικών Εριφύλη Βενέρη και Νάιρα Στεργίου COMOTIRIO έχει επισταμένα ασχοληθεί με το θέμα του καλλωπισμού και της ομορφιάς (βλ. για παράδειγμα Beauty Temple (2019) ή PETDEMONIUM (2021)). Στο επικείμενο συνέδριο, οι Βενέρη-Στεργίου θα παρουσιάσουν τον θεωρητικό σχεδιασμό και τη μεθοδολογία της νέας τους σειράς τοποειδικών performances με τίτλο Πέκτριες [ Από το αρχαιοελληνικό ρήμα πέκω (πέκ-ε/ο) > ξαίνω, λαναρίζω, χτενίζω. Πόκος > μαλλί προβάτου, προβιά. Πέκτρια > η γυναίκα που ξαίνει το μαλλί. Μια ορθογραφική απόκλιση από τη λέξη παίκτριες, μια ομόηχη έννοια την οποία εναγκαλίζουμε, προσίδοντας το παιγνιώδες και διασκεδαστικό στοιχείο στο έργο μας.] στις οποίες θα δημιουργούν αυτοσχέδια χτενίσματα στο κοινό. Οι πρώτες εκδόσεις των Πέκτριων θα πραγματοποιηθούν εντός του 2022.
Σε όλη την ιστορία, την πολιτιστική και μυθολογική σημειολογία από όλα τα πιθανά γεωγραφικά πλάτη, τα μαλλιά έχουν συνδεθεί με ισχυρές αναλογίες. Το κούρεμα, για παράδειγμα, συχνά σήμαινε τιμωρία ή ντροπή στην κινεζική κοινωνία, ή περιγραφόταν ως στάδιο της διαδικασίας πένθους στα ομηρικά έπη ή συμβόλιζε την απώλεια δύναμης στη βιβλική παραβολή του Σαμψών. Το κόψιμο μιας τρίχας στο ορθόδοξο μυστήριο του Βαπτίσματος υποδηλώνει αφιέρωση στον Θεό, ένα αντίστοιχο της οποίας συναντά κανείς και στην εβραϊκή παράδοση. Τα ξυρισμένα κεφάλια στην αρχαία αιγυπτιακή τέχνη καθώς και στις τοιχογραφίες της Θήρας (εμπνευσμένες από τους Αιγύπτιους) απεικονίζουν ιεροτελεστία που σχετίζεται με την ενηλικίωση. Οι σκλάβοι στην αρχαία ελληνική κοινωνία ήταν υποχρεωμένοι -σύμφωνα με τον Ξενοφώντα- να κόβουν κοντά τα μαλλιά τους για να διακρίνονται από τους ελεύθερους πολίτες, ενώ ο Μέγας Αλέξανδρος έβαζε τους στρατιώτες του να κόβουν τα μαλλιά τους για να πολεμούν ελεύθερα στη μάχη. Οι Ολύμπιοι Θεοί απεικονίζονταν με εξαιρετικά μακριά μαλλιά ως δήλωση μακροζωίας και σοφίας. Στη Σπάρτη, οι παρθένες είχαν μακριά αλλά απλά πλεγμένα μαλλιά, ενώ οι παντρεμένες έπλεκαν περίτεχνα τα μαλλιά τους, στολίζοντάς τα με στεφάνια και κοσμήματα.
Οι Πέκτριες, μια εικαστική επιτέλεση που θα δύναται να εκτελείται σε πολλαπλά περιβάλλοντα (τοπικότητες, κοινότητες, χώρους, χώρες), θα αναδιαμορφώνεται κάθε φορά βάσει των χαρακτηριστικών και των ιδιοσυγκρασιών του εκάστοτε σημείου φιλοξενίας. Δίνοντας έμφαση στην τοπική ιστορία, την πολιτιστική κληρονομιά και τη σύγχρονη καθημερινή ζωή, τα διακοσμητικά χτενίσματα θα αντλούν έμπνευση από τον υλικό πολιτισμό και τα ιστορικά ίχνη παρελθοντικής τέχνης. Οι επιτόπιες „κομμωτικές“ δημιουργίες θα συνδυάζουν την αρχαιολογία, την ιστορία, την οπτική επικοινωνία, τον τουρισμό, τη μόδα και την τέχνη, λειτουργώντας ως φορετά σύγχρονα γλυπτά με αναθεωρημένες αναφορές σε παλαιότερα χτενίσματα και κατάλοιπα πολιτισμού (έρευνα, αρχειακό υλικό).
Ιδιοκατασκευασμένα και ready-made αντικείμενα θα υποβοηθούν τη δράση ως props (χτένες, βούρτσες, φουρκέτες, κοσμήματα κεφαλής, φιόγκοι, κορώνες, κορδέλες, σουβενίρ, χάρτες, αυτοκόλλητα, γκλίτερ, πέρλες, λέξεις, άμμος, κοχύλια, αποδείξεις, φυτά, πέτρες, λουλούδια, πράγματα από τις τσάντες των συμμετεχόντων). Συνδυάζοντας στοιχεία ζωντανής ιστορίας, επανεπιτέλεσης, DIY, εναλλακτικής μόδας, τελετουργικής και παρωδιακής αισθητικής, τα αποτελέσματα των Πέκτριων θα τυπώνονται ως lookbook σε βιβλιοδετημένο booklet.

Λέξεις-κλειδιά: κόμμωση, τοποειδικότητα, DIY, τελετουργική και παρωδιακή αισθητική

«Πολιτικές του εύθραυστου και του απρόβλεπτου: Ομάδα Reconstruction Community»Χάρης Κοντοσφύρης, Εικαστικός-Καθηγητής ΤΕΕΤ Φλώρινας, Π. Δυτικής Μακεδονίας, Έλενα Ακύλα, Εικαστικός, Κατερίνα Νασιώκα, Κοινωνιολόγος
Η κατάληψη της Δημοτικής Αγοράς της Κυψέλης (2006) από την ομάδα πολιτικού και καλλιτεχνικού ακτιβισμού Reconstruction Community (2005-2012) μετέτρεψε για αρκετές εβδομάδες ένα βιωμένο λαϊκό εμπορικό θύλακα σε έναν αμφίσημο τόπο διερεύνησης των ορίων του δημόσιου χώρου μέσα από καλλιτεχνικές πρακτικές (περφόρμανς, αυτοσχεδιασμός, χάπενινγκ) και μετάβασης από τον δημόσιο προς τον κοινόχρηστο χώρο. Σε συνθήκες αυτοοργάνωσης, αντίστασης και ριζοσπαστικοποίησης των ίδιων των κατοίκων της περιοχής ενάντια στη δημιουργία «πάρκου αναψυχής» με μονοδιάστατο εμπορευματοποιημένο χαρακτήρα, οι δράσεις που έγιναν στον χώρο της αγοράς επαναδιαπραγματεύτηκαν τη σημασία του πολιτικού αντικαθιστώντας την έννοια της κυριαρχίας με επιτελέσεις ευθραυστότητας και την έννοια της οργανωτικότητας με την απρόβλεπτη συνάντηση. Σε μία από τις δράσεις, την περφόρμανς Ανθρώπινο Σκάκι, ένα ζωντανό σκάκι με λευκούς και μαύρους παίκτες-πιόνια αναπτύχθηκε στο χώρο, στο κέντρο της Δημοτικής Αγοράς, ως σημειολογική παραπομπή στην έννοια της πολιτικής σκακιέρας, στα παιχνίδια εξουσίας, βίαιης αντιπαράθεσης και καταπίεσης. Η «αγορά» ως «άλλος τόπος» οργάνωνε πλέον την ίδια τη μνήμη του χώρου και των ανθρώπων στο κατώφλι μιας κοινής εμπειρίας. Οι ανοιχτές διαδικασίες συνεύρεσης και σύμπραξης δεκάδων καλλιτεχνών και καλλιτεχνικών/πολιτικών πρακτικών, σωματοποιούσαν το κενό (κτίριο) που έχασκε εγκαταλελειμμένο στο περιθώριο του κυρίαρχου αστικού σχεδιασμού ως χώρο σχετικής ελευθερίας, όπου οι κώδικες μπορούσαν δυνητικά να επαναπροσδιοριστούν στη βάση ενός νέου πολιτικού λεξιλογίου που δεν είχε ακόμη καν εφευρεθεί. Αυτή η κοινόχρηστη δεξαμενή συμμετοχής και λήψης αποφάσεων, στην οποία όλοι είχαν πρόσβαση αλλά κανείς δεν είχε τον έλεγχο εμφάνιζε αυτά τα κενά εξουσίας ως την ζωτική δύναμη μιας διαφορετικής πολιτικής διαδικασίας κοινής εμπειρίας, μιας υβριδικής κοινότητας.

Λέξεις κλειδιά: Performance, δημόσιος χώρος, κοινά, πολιτική τέχνη

Β6 Performance και Θέατρο, Επινοητικό Θέατρο στην Εκπαίδευση

Επινοητικό θέατρο σε ένα αβέβαιο τοπίο: συνεργατικότητα, ψηφιακή επικοινωνία και προκλήσεις
Χάρη Μαρίνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, ερευνήτρια, performance maker, ιδρυτικό μέλος της ομάδας PartSuspended
Μέσα στο δυστοπικό τοπίο των τελευταίων χρόνων λόγω της πανδημίας, η κοινωνική, καλλιτεχνική και δημόσια ζωή επλήγησαν. Το επινοητικό θέατρο (devised theatre) έχει ως θεμέλιο τη συνεργασία και τη δημιουργία συνθηκών ώστε το περιβάλλον εργασίας– πρόβας να εμπνέει εμπιστοσύνη, ασφάλεια και ελευθερία στους συντελεστές. Η αδυναμία συνεύρεσης και του πειραματισμού δια ζώσης είχε αντίκτυπο στο πώς χρησιμοποιούνται τα εργαλεία του επινοητικού θεάτρου – όπως η θεματολογία, οι τρόποι συνεργασίας, η διάδραση, καθώς και η χρήση τεχνολογίας – τόσο στη διαδικασία της δημιουργίας μιας performance όσο και στην επικοινωνία με το κοινό. Η εισήγηση εξετάζει την επίδραση του Covid-19 στη διαδικασία της συνεργατικής δημιουργίας του επινοητικού θεάτρου, στη διαμόρφωση των performances μέσω της τεχνολογίας και στην πρόσληψη του έργου από το κοινό μέσω διαδικτύου. Η τεχνολογία έδωσε τη δυνατότητα για ανταλλαγή καλλιτεχνικών δράσεων και την εξερεύνηση νέων τρόπων παρουσίασης ξεπερνώντας τα όρια ενός συγκεκριμένου τόπου και χρόνου. Οι καλλιτέχνες ήρθαν σε στενή επαφή με την τεχνολογία και αναζήτησαν νέους τρόπους να επικοινωνήσουν το έργο τους σε ένα κοινό που συνήθως βρισκόταν στον προσωπικό τους χώρο και όχι σε μια αίθουσα θεάτρου, και συχνά σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές. Μέσα από παραδείγματα καλλιτεχνών, όπως των Forced Entertainment και της Silvia Mercuriali εξετάζονται τα εργαλεία του θεάτρου της επινόησης, η χρήση των ψηφιακών μέσων και της ετεροτοπικής εμπειρίας της performance κατά τη διαδικασία δημιουργίας αλλά και της παρουσίασης της. Τίθενται ερωτήματα σχετικά με το επινοητικό θέατρο στην μετα-κορονοϊό εποχή και την εφαρμογή αυτών στην εκπαίδευση. Επίσης αναλύεται με ποιο τρόπο το επινοητικό θέατρο εγκολπώνεται την αβεβαιότητα της δημιουργικής διαδικασίας και πώς αυτό αποκτάει ιδιαίτερη σημασία σε συνθήκες απομόνωσης, όταν η αβεβαιότητα και η πρόκληση σε ένα ασταθές τοπίο και αμφίβολο μέλλον μεγεθύνει την ανάγκη και την αξία της λειτουργίας της επινόησης και της επικοινωνίας.

Λέξεις κλειδιά: επινοητικό θέατρο, ψηφιακό θέατρο, ετεροτοπία, πανδημία

Θέατρα του παράξενου
Ειρήνη Καρτσάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια Θεάτρου στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ
Τα θέατρα του παράξενου ακολουθούν τους δικούς τους κανόνες και λογική. Δημιουργούν εμπειρίες έντονες, άγνωστες και ασυγκράτητες. Ως θεατές, καταλαμβάνουμε μια διφορούμενη, παράξενη θέση σε σχέση με την παράσταση. Το παράξενο μας δίνει τη δυνατότητα να αρθρώσουμε κάτι δύσκολο που βρίσκεται εκτός κριτικής σκέψης . Η συγκεκριμένη έρευνα διερευνά το παράξενο ως μια πιθανή θεωρητική απεικόνιση που αμφισβητεί τις κανονιστικές παραστατικές αφηγήσεις που απαιτούν βεβαιότητα και σταθερότητα. Ανοίγει τη δυνατότητα δημιουργίας γνώσης από έναν τόπο αγνωσιμότητας. Στο έργο σύγχρονων θεατρικών και εικαστικών καλλιτεχνών, το περίεργο αναδεικνύεται ως ένας χώρος δυνατοτήτων για δημιουργικότητα και κριτική σκέψη. Ως θεατές, γλιστράμε στο χώρο του παράξενου, απολαμβάνοντας το άγνωστο ταξίδι.

Το θεατρικό δρώμενο (happening) και τα ψηφιακά μέσα στη δημιουργία performances για την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των μαθητών Α΄βάθμιας εκπαίδευσης
Αιμιλία Καραντζούλη, Υπ. Διδάκτωρ ΠΤΔΕ – ΕΚΠΑ
Η παρούσα εισήγηση στοχεύει στην ανάδειξη των τρόπων υλοποίησης digital performances στην εκπαίδευση μέσω του συγκερασμού χαρακτηριστικών του θεατρικού δρωμένου/happening και ψηφιακών μέσων με σκοπό την ευαισθητοποίηση των μαθητών/ μαθητριών Α΄Βάθμιας Εκπαίδευσης σε θέματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Καθώς τη μόνη σταθερά του σύγχρονου κόσμου αποτελεί η διαρκής και γρήγορη μεταβολή, η Εκπαίδευση φαίνεται να αναζητά συνεχώς τρόπους ώστε να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα, αλλά και να “μιλήσει” στους/ στις σημερινούς ψηφιακά εγγράμματους μαθητές/ μαθήτριες. Η βιωματικότητα, η αξιοποίηση του αυθορμητισμού, η επαφή με το παιχνίδι και η δημιουργική έκφραση μέσω του λόγου, του σώματος και της σιωπής, όπως εκφράζεται μέσα από την performance βρίσκει αντιστοίχιση σε αυτό που καλούμε θεατρικό δρώμενο ή happening στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ταυτόχρονα, η συνειδητοποίηση, η γνώση, ευαισθητοποίηση, η συμμετοχή και η δημιουργία στάσεων ως βασικοί στόχοι της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μπορούν να βρουν στέρεο έδαφος ανάπτυξης μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο. Η αξιοποίηση των Ψηφιακών Μέσων και των δυνατοτήτων των Νέων Τεχνολογιών, παράλληλα, δύναται να λειτουργήσει μεταξύ άλλων και ως ένας χρήσιμος και δημιουργικός δίαυλος επικοινωνίας, έκφρασης και δημιουργίας για τους digital natives μαθητές της Α΄Βάθμιας Εκπαίδευσης. Μέσω της αξιοποίησης τεχνικών της υβριδικής μορφής θεάτρου που καλούμε “Digital Drama” στην εκπαιδευτική διαδικασία και έχοντας ως αφετηρία τα Αναλυτικά Προγράμματα ο/η σύγχρονος/η εκπαιδευτικός φαίνεται να είναι σε θέση να εγείρει το ενδιαφέρον και να ενισχύσει τη σχολική εμπλοκή των μαθητών/μαθητριών ενεργοποιώντας και ενδυναμώνοντας παράλληλα την περιβαλλοντική ευαισθητοποίησή τους.

Λέξεις Κλειδιά: θεατρικό δρώμενο, happening, ψηφιακά μέσα, digital performance.

Βιβλιογραφικές Αναφορές:
Γραμματάς, Θ. (2017). Θεατρική Αγωγή και Παιδεία. Αθήνα: διάδραση.
Curtis, D.J., Howden, M., Curtis F., McColm, I., Scrine, J., Blomfield, Th., Reeve, I. & Ryan, T. (2013). Drama and Environment: Joining Forces to Engage Children and young People in Environmental Education. Australian Journal of Environmental Education, 29(2), 182-201. https://www.jstor.org/stable/26422824 Φανουράκη, Κ. (2016). Το θέατρο στην εκπαίδευση με τη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
Wake, S.J. & Birdall, S. (2020). Lookout for learning: Exploring the links between drama and environmental education pedagogies. Australian Journal of Environmental Education, 36 (3), 1-12. DOI: 10.1017/aee.2020.22 .